upadhisadbhAve hi mamatvapariNAmalakShaNAyA mUrchChAyAstadviShayakarmaprakramapariNAmalakShaN- syArambhasya shuddhAtmarUpahi.nsanapariNAmalakShaNasyAsa.nyamasya vAvashyambhAvitvAttathopadhidvitIyasya par- dravyaratatven shuddhAtmadravyaprasAdhakatvAbhAvAchcha aikAntikAntara.ngachChedatvamupadheravadhAryat ev . idamatra tAtparyameva.nvidhatvamupadheravadhArya sa sarvathA sa.nnyastavyaH ..221.. lakShaNaprANavinAsharUpo parajIvaprANavinAsharUpo vA niyata.n nishchita.n prANArambhaH prANavadho vidyate, na kevala.n prANArambhaH, vikkhevo tassa chittammi avikShiptachittaparamayogarahitasya saparigrahapuruShasya vikShepastasya vidyate chitte manasIti . iti dvitIyagAthA . geNhai svashuddhAtmagrahaNashUnyaH san gR^ihNAti kimapi bahirdravya.n; vidhuNai karmadhUli.n vihAy bahira~N.hgadhUli.n vidhUnoti vinAshayati; dhovai nirmalaparamAtmatattvamalajanakarAgAdimala.n vihAy bahira~N.hgamala.n dhauti prakShAlayati; sosei jada.n tu Adave khittA nirvikalpadhyAnAtapen sa.nsAranadI- shoShaNamakurvan shoShayati shuShka.n karoti yata.n tu yatnapara.n tu yathA bhavati . ki.n kR^itvA . Atape nikShipya . ki.n tat . patta.n va chelakha.nDa.n pAtra.n vastrakhaNDa.n vA . bibhedi nirbhayashuddhAtmatattvabhAvanAshUnyaH san bibheti bhaya.n karoti . kasmAtsakAshAt . parado ya paratashchaurAdeH . pAlayadi paramAtmabhAvanA.n na pAlayanna rakShanparadravya.n kimapi pAlayatIti tR^itIyagAthA ..“17 – 19.. ath saparigrahasya niyamen chittashuddhirnashyatIti vistareNAkhyAti — kidh tamhi Natthi muchChA paradravyamamatvarahitachichchamatkArapariNatervisadR^ishA mUrchChA katha.n
anvayArtha : — [tasmin ] upadhike sadbhAvame.n [tasya ] us (bhikShu) ke [mUrchChA ] mUrChA, [ArambhaH ] Ara.nbh [vA ] yA [asa.nyamaH ] asa.nyam [nAsti ] na ho [katha.n ] yah kaise ho sakatA hai ? (kadApi nahI.n ho sakatA), [tathA ] tathA [paradravye rataH ] jo paradravyame.n rat ho vah [AtmAna.n ] AtmAko [katha.n ] kaise [prasAdhayati ] sAdh sakatA hai ? ..221..
TIkA : — upadhike sadbhAvame.n, (1) mamatva – pariNAm jisakA lakShaN hai aisI mUrChA, (2) upadhi sa.nba.ndhI 1karmaprakramake pariNAm jisakA lakShaN hai aisA Arambha, athavA (3) shuddhAtmasvarUpakI hi.nsArUp pariNAm jisakA lakShaN hai aisA asa.nyam avashyamev hotA hI hai; tathA upadhi jisakA dvitIy ho (arthAt AtmAse anya aisA parigrah jisane grahaN kiyA ho) usake paradravyame.n ratapanA ( – lInatA) honeke kAraN shuddhAtmadravyakI sAdhakatAkA abhAv hotA hai; isase upadhike aikAntik antara.ng ChedapanA nishchit hotA hI hai .
yahA.N yah tAtparya hai ki — ‘upadhi aisI hai, (parigrah vah antara.ng Ched hI hai ), aisA nishchit karake use sarvathA Cho.DnA chAhiye ..221..
406pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-
1. karmaprakram = kAmame.n yukta honA; kAmakI vyavasthA .