yataH sakalasyApi vishvavAchakasya sallakShmaNaH shabdabrahmaNastadvAchyasya sakalasyApi sallakShmaNo vishvasya cha yugapadanusyUtatadubhayaj~neyAkAratayAdhiShThAnabhUtasya sallakShmaNo j~nAtR^itattvasya nishchayanAnnishchitasUtrArthapadatven, niruparAgopayogatvAt samitakaShAyatven, bahusho.abhyasta- niShkampopayogatvAttapo.adhikatven cha suShThu sa.nyato.api saptArchiHsa.ngata.n toyamivAvashyambhAvi- vikAratvAt laukikasa.ngAdasa.nyat ev syAt, tatastatsa.ngaH sarvathA pratiShedhya ev ..268.. ajadhAgahidatthA’ ityAdi gAthApa~nchakam . eva.n dvAtri.nshadgAthAbhiH sthalapa~nchaken chaturthAntarAdhikAre samudAyapAtanikA . tadyathA — ath laukikasa.nsarga.n pratiShedhayati — NichChidasuttatthapado nishchitAni j~nAtAni nirNItAnyanekAntasvabhAvanijashuddhAtmAdipadArthapratipAdakAni sUtrArthapadAni yen sa bhavati nishchit- sUtrArthapadaH, samidakasAo paraviShaye krodhAdiparihAreN tathAbhyantare paramopashamabhAvapariNatanijashuddhAtma- bhAvanAbalen cha shamitakaShAyaH, tavodhigo chAvi anashanAdibahira~N.hgatapobalen tathaivAbhyantare shuddhAtmatattva- bhAvanAviShaye pratapanAdvijayanAchcha tapo.adhikashchApi san svaya.n sa.nyataH kartA logigajaNasa.nsagga.n Na chayadi jadi laukikAH svechChAchAriNasteShA.n sa.nsargo laukikasa.nsargasta.n na tyajati yadi chet sa.njado Na havadi tarhi sa.nyato na bhavatIti . ayamatrArthaH — svaya.n bhAvitAtmApi yadyasa.nvR^itajanasa.nsarga.n na tyajati tadAtiparichayAdagnisa~N.hgata.n jalamiv vikR^itibhAva.n gachChatIti ..268..
TIkA : — (1) vishvake vAchak, ‘sat’ lakShaNavAn aisA jo shabdabrahma aur us shabdabrahmake vAchya ‘sat’ lakShaNavAlA aisA jo sampUrNa vishva un dono.nke j~neyAkAr apaneme.n yugapat gu.nth jAnese ( – j~nAtR^itattvame.n ek hI sAth j~nAt honese) un dono.nkA 1adhiShThAnabhUt — aisA ‘sat’ lakShaNavAle j~nAtR^itvakA nishchay kiyA honese ‘jisane sUtro.n aur artho.nke padako ( – adhiShThAnako) nishchit kiyA hai aisA’ ho, (2) niruparAg upayogake kAraN ‘jisane kaShAyo.nko shamit kiyA hai aisA’ ho, aur (3) niShka.np upayogakA 2bahushaH abhyAs karanese ‘adhik tapavAlA’ ho, — isaprakAr (in tIn kAraNo.nse) jo jIv bhalIbhA.Nti sa.nyat ho, vah bhI laukik (jano.nke) sa.ngase asa.nyat hI hotA hai, kyo.nki agnikI sa.ngatime.n rahe hue pAnIkI bhA.Nti use vikAr avashya.nbhAvI hai . isaliye laukik sa.ng sarvathA niShedhya hI hai .
bhAvArtha : — jo jIv sa.nyat ho, arthAt (1) jisane shabdabrahmako aur usake vAchyarUp samasta padArtho.nko jAnanevAle j~nAtR^itattvakA nirNay kiyA ho, (2) jisane kaShAyo.nko shamit kiyA ho (3) aur jo adhik tapavAn ho, vah jIv bhI laukikajanake sa.ngase asa.nyat hI hotA hai; kyo.nki jaise agnike sa.ngase pAnIme.n uShNatArUp vikAr avashya hotA hai, usIprakAr laukikajanake sa.nsargako na Cho.DnevAle sa.nyatake asa.nyatatArUp vikAr avashya hotA hai . isaliye laukik jano.nkA sa.ng sarvaprakArase tyAjya hI hai ..268.. pra. 61
1. j~nAtR^itattvakA svabhAv shabdabrahmako aur usake vAchyarUp vishvako yugapad jAnanekA hai isaliye us apekShA j~nAtR^itattvako shabdabrahmakA tathA vishvakA adhiShThAn – AdhAr kahA gayA hai . sa.nyat jIvako aise j~nAtR^itattvakA nishchay hotA hai .2. bahushaH = (1) bahut; khUb (2) bAra.nbAr .