Pravachansar-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 62 of 513
PDF/HTML Page 95 of 546

 

tatra vipratiShedhasyAvatAraH . yathA hi prakAshakasya pradIpasya para.n prakAshyatAmApanna.n prakAshayataH svasmin prakAshye na prakAshakAntara.n mR^igya.n svayamev prakAshanakriyAyAH samupalambhAt; tathA parichChedakasyAtmanaH para.n parichChedyatAmApanna.n parichChindataH svasmin parichChedye na parichChedakAntara.n mR^igya.n svayamev parichChedanakriyAyAH samupalambhAt .

nanu kut Atmano dravyaj~nAnarUpatva.n dravyANA.n cha Atmaj~neyarUpatva.n cha ? pariNAm- sa.nbandhatvAt . yataH khalu AtmA dravyANi cha pariNAmaiH sah sa.nbadhyante, tat Atmano dravyAlambanaj~nAnen dravyANA.n tu j~nAnamAlambya j~neyAkAreN pariNatirabAdhitA pratapati ..36.. tathaivotpAdavyayadhrauvyarUpeN cha tridhA samAkhyAtam . davva.n ti puNo AdA para.n cha tachcha j~neyabhUta.n dravyamAtmA bhavati para.n cha . kasmAt . yato j~nAna.n sva.n jAnAti para.n cheti pradIpavat . tachcha svaparadravya.n katha.nbhUtam . pariNAmasa.nbaddha.n katha.nchitpariNAmItyarthaH . naiyAyikamatAnusArI kashchidAh ---j~nAna.n j~nAnAntaravedya.n prameyatvAt j~naptirUp kriyAme.n virodh nahI.n AtA, kyo.nki vah, prakAshan kriyAkI bhA.Nti, utpattikriyAse viruddha prakArase (bhinna prakArase) hotI hai . jaise jo prakAshyabhUt parako prakAshit karatA hai aise prakAshak dIpakako sva prakAshyako prakAshit karaneke sambandhame.n anya prakAshakakI AvashyakatA nahI.n hotI, kyo.nki usake svayamev prakAshan kriyAkI prApti hai; usIprakAr jo j~neyabhUt parako jAnatA hai aise j~nAyak AtmAko sva j~neyake jAnaneke sambandhame.n anya j~nAyakakI AvashyakatA nahI.n hotI, kyo.nki svayamev j~nAn -kriyA kI prApti1 hai . (isase siddha huA ki j~nAn svako bhI jAn sakatA hai .)

(prashna) :AtmAko dravyo.nkI j~nAnarUpatA aur dravyo.nko AtmAkI j~neyarUpatA kaise (kisaprakAr ghaTit) hai ?

(uttar) :ve pariNAmavAle honese . AtmA aur dravya pariNAmayukta hai.n, isaliye AtmAke, dravya jisakA 2Alamban hai.n aise j~nAnarUpase (pariNati), aur dravyo.nke, j~nAnakA

1.koI paryAy svaya.n apaneme.nse utpanna nahI.n ho sakatI, kintu vah dravyake AdhArasedravyame.nse utpanna hotI hai; kyo.nki yadi aisA na ho to dravyarUp AdhArake binA paryAye.n utpanna hone lage.n aur jalake binA tara.nge.n hone lage.n; kintu yah sab pratyakSha viruddha hai; isaliye paryAyake utpanna honeke liye dravyarUp AdhAr Avashyak hai . isIprakAr j~nAnaparyAy bhI svaya.n apaneme.nse utpanna nahI.n ho sakatI; vah Atmadravyame.nse utpanna ho sakatI haijo ki ThIk hI hai . parantu j~nAn paryAy svaya.n apanese hI j~nAt nahI.n ho sakatI yah bAt yathArtha nahI.n hai . Atma dravyame.nse utpanna honevAlI j~nAnaparyAy svaya.n apanese hI j~nAt hotI hai . jaise dIpakarUpI AdhArame.nse utpanna hone vAlI prakAshaparyAy sva -parako prakAshit karatI hai, usI prakAr AtmArUpI AdhArame.nse utpanna honevAlI j~nAnaparyAy svaparako jAnatI hai . aur yah anubhav siddha bhI hai ki j~nAn svaya.n apaneko jAnatA hai .

62pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-

3avalamban lekar j~neyAkArarUpase pariNati abAdhitarUpase tapatI haipratApava.nt vartatI hai .

2.j~nAnake j~neyabhUt dravya Alamban arthAt nimitta hai.n . yadi j~nAn j~neyako na jAne to j~nAnakA j~nAnatva kyA ?

3.j~neyakA j~nAn Alamban arthAt nimitta hai . yadi j~ney j~nAname.n j~nAt na ho to j~neyakA j~neyatva kyA ?