ಉದಯಗದಾ ಕಮ್ಮಂಸಾ ಜಿಣವರವಸಹೇಹಿಂ ಣಿಯದಿಣಾ ಭಣಿಯಾ .
ಸಂಸಾರಿಣೋ ಹಿ ನಿಯಮೇನ ತಾವದುದಯಗತಾಃ ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮಾಂಶಾಃ ಸನ್ತ್ಯೇವ . ಅಥ ಸ ಸತ್ಸು ತೇಷು ಕಿಂ ಕುರ್ವನ್ತಮ್ . ಕ್ಷಪಯನ್ತಮನುಭವನ್ತಮ್ . ಕಿಮೇವ . ಕರ್ಮೈವ . ನಿರ್ವಿಕಾರಸಹಜಾನನ್ದೈಕಸುಖಸ್ವಭಾವಾನುಭವನಶೂನ್ಯಃ ಸನ್ನುದಯಾಗತಂ ಸ್ವಕೀಯಕರ್ಮೈವ ಸ ಅನುಭವನ್ನಾಸ್ತೇ ನ ಚ ಜ್ಞಾನಮಿತ್ಯರ್ಥಃ . ಅಥವಾ ದ್ವಿತೀಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್ — ಯದಿ ಜ್ಞಾತಾ ಪ್ರತ್ಯರ್ಥಂ ಪರಿಣಮ್ಯ ಪಶ್ಚಾದರ್ಥಂ ಜಾನಾತಿ ತದಾ ಅರ್ಥಾನಾಮಾನನ್ತ್ಯಾತ್ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಪರಿಜ್ಞಾನಂ ನಾಸ್ತಿ . ಅಥವಾ ತೃತೀಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್ – ಬಹಿರಙ್ಗಜ್ಞೇಯಪದಾರ್ಥಾನ್ ಯದಾ ಛದ್ಮಸ್ಥಾವಸ್ಥಾಯಾಂ ಚಿನ್ತಯತಿ ತದಾ ರಾಗಾದಿವಿಕಲ್ಪರಹಿತಂ ಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನಂ ನಾಸ್ತಿ, ತದಭಾವೇ ಕ್ಷಾಯಿಕಜ್ಞಾನಮೇವ ನೋತ್ಪದ್ಯತೇ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೪೨.. ಅಥಾನನ್ತಪದಾರ್ಥ- ಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿಪರಿಣಮನೇಽಪಿ ಜ್ಞಾನಂ ಬನ್ಧಕಾರಣಂ ನ ಭವತಿ, ನ ಚ ರಾಗಾದಿರಹಿತಕರ್ಮೋದಯೋಽಪೀತಿ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ — ಉದಯಗದಾ ಕಮ್ಮಂಸಾ ಜಿಣವರವಸಹೇಹಿಂ ಣಿಯದಿಣಾ ಭಣಿಯಾ ಉದಯಗತಾ ಉದಯಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಕರ್ಮಾಂಶಾ
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಜ್ಞೇಯ ಪದಾರ್ಥರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮನ ಕರನಾ ಅರ್ಥಾತ್ ‘ಯಹ ಹರಾ ಹೈ, ಯಹ ಪೀಲಾ ಹೈ’ ಇತ್ಯಾದಿ ವಿಕಲ್ಪರೂಪಸೇ ಜ್ಞೇಯ ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ಪರಿಣಮನ ಕರನಾ ವಹ ಕರ್ಮಕಾ ಭೋಗನಾ ಹೈ, ಜ್ಞಾನಕಾ ನಹೀಂ . ನಿರ್ವಿಕಾರ ಸಹಜ ಆನನ್ದಮೇಂ ಲೀನ ರಹಕರ ಸಹಜರೂಪಸೇ ಜಾನತೇ ರಹನಾ ವಹೀ ಜ್ಞಾನಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಹೈ; ಜ್ಞೇಯ ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ರುಕನಾ — ಉನಕೇ ಸನ್ಮುಖ ವೃತ್ತಿ ಹೋನಾ, ವಹ ಜ್ಞಾನಕಾ ಸ್ವರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ ..೪೨..
(ಯದಿ ಐಸಾ ಹೈ ) ತೋ ಫಿ ರ ಜ್ಞೇಯ ಪದಾರ್ಥರೂಪ ಪರಿಣಮನ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಐಸೀ (ಜ್ಞೇಯಾರ್ಥಪರಿಣಮನಸ್ವರೂಪ) ಕ್ರಿಯಾ ಔರ ಉಸಕಾ ಫಲ ಕಹಾಂಸೇ (ಕಿಸ ಕಾರಣಸೇ) ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ, ಐಸಾ ಅಬ ವಿವೇಚನ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಉದಯಗತಾಃ ಕರ್ಮಾಂಶಾಃ ] (ಸಂಸಾರೀ ಜೀವಕೇ) ಉದಯಪ್ರಾಪ್ತ ಕರ್ಮಾಂಶ (ಜ್ಞಾನಾವರಣೀಯ ಆದಿ ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮಕೇ ಭೇದ) [ನಿಯತ್ಯಾ ] ನಿಯಮಸೇ [ಜಿನವರವೃಷಭೈಃ ] ಜಿನವರ ವೃಷಭೋಂನೇ [ಭಣಿತಾಃ] ಕಹೇ ಹೈಂ . [ತೇಷು ] ಜೀವ ಉನ ಕರ್ಮಾಂಶೋಂಕೇ ಹೋನೇ ಪರ [ವಿಮೂಢಃ ರಕ್ತಃ ದುಷ್ಟಃ ವಾ ] ಮೋಹೀ, ರಾಗೀ ಅಥವಾ ದ್ವೇಷೀ ಹೋತಾ ಹುಆ [ಬನ್ಧಂ ಅನುಭವತಿ ] ಬನ್ಧಕಾ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹೈ ..೪೩..
ಟೀಕಾ : — ಪ್ರಥಮ ತೋ, ಸಂಸಾರೀಕೇ ನಿಯಮಸೇ ಉದಯಗತ ಪುದ್ಗಲ ಕರ್ಮಾಂಶ ಹೋತೇ ಹೀ ಹೈಂ . ಅಬ
ಭಾಖ್ಯಾಂ ಜಿನೇ ಕರ್ಮೋ ಉದಯಗತ ನಿಯಮಥೀ ಸಂಸಾರೀನೇ, ತೇ ಕರ್ಮ ಹೋತಾಂ ಮೋಹೀ -ರಾಗೀ -ದ್ವೇಷೀ ಬಂಧ ಅನುಭವೇ .೪೩.
೭೨ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-