ಮಣುಆಸುರಾಮರಿಂದಾ ಅಹಿದ್ದುದಾ ಇಂದಿಏಹಿಂ ಸಹಜೇಹಿಂ .
ಅಮೀಷಾಂ ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ಹಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಜ್ಞಾನಾಭಾವಾತ್ಪರೋಕ್ಷಜ್ಞಾನಮುಪಸರ್ಪತಾಂ ತತ್ಸಾಮಗ್ರೀಭೂತೇಷು ಸ್ವರಸತ ಏವೇನ್ದ್ರಿಯೇಷು ಮೈತ್ರೀ ಪ್ರವರ್ತತೇ . ಅಥ ತೇಷಾಂ ತೇಷು ಮೈತ್ರೀಮುಪಗತಾನಾಮುದೀರ್ಣಮಹಾಮೋಹಕಾಲಾನಲಕವಲಿತಾನಾಂ ‘‘ಸಮಸುಖಶೀಲಿತಮನಸಾಂ ಚ್ಯವನಮಪಿ ದ್ವೇಷಮೇತಿ ಕಿಮು ಕಾಮಾಃ . ಸ್ಥಲಮಪಿ ದಹತಿ ಝಷಾಣಾಂ ಕಿಮಙ್ಗ ಪುನರಙ್ಗಮಙ್ಗಾರಾಃ’’ ..೬೨.. ಏವಮಭೇದನಯೇನ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಮೇವ ಸುಖಂ ಭಣ್ಯತೇ ಇತಿ ಕಥನಮುಖ್ಯತಯಾ ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯೇನ ಚತುರ್ಥಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ಸಂಸಾರಿಣಾಮಿನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಸಾಧಕಮಿನ್ದ್ರಿಯಸುಖಂ ವಿಚಾರಯತಿ — ಮಣುಆಸುರಾಮರಿಂದಾ ಮನುಜಾ- ಸುರಾಮರೇನ್ದ್ರಾಃ . ಕಥಂಭೂತಾಃ . ಅಹಿದ್ದುದಾ ಇಂದಿಏಹಿಂ ಸಹಜೇಹಿಂ ಅಭಿದ್ರುತಾಃ ಕದರ್ಥಿತಾಃ ದುಖಿತಾಃ . ಕೈಃ . ಇನ್ದ್ರಿಯೈಃ ಸಹಜೈಃ . ಅಸಹಂತಾ ತಂ ದುಕ್ಖಂ ತದ್ದುಃಖೋದ್ರೇಕಮಸಹಮಾನಾಃ ಸನ್ತಃ . ರಮಂತಿ ವಿಸಏಸು ರಮ್ಮೇಸು ರಮನ್ತೇ ವಿಷಯೇಷು ರಮ್ಯಾಭಾಸೇಷು ಇತಿ . ಅಥ ವಿಸ್ತರಃ — ಮನುಜಾದಯೋ ಜೀವಾ ಅಮೂರ್ತಾತೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಸುಖಾಸ್ವಾದಮಲಭಮಾನಾಃ ಸನ್ತಃ ಮೂರ್ತೇನ್ದ್ರಿಯ- ಜ್ಞಾನಸುಖನಿಮಿತ್ತಂ ತನ್ನಿಮಿತ್ತಪಞ್ಚೇನ್ದ್ರಿಯೇಷು ಮೈತ್ರೀ ಕುರ್ವನ್ತಿ . ತತಶ್ಚ ತಪ್ತಲೋಹಗೋಲಕಾನಾಮುದಕಾಕರ್ಷಣಮಿವ ವಿಷಯೇಷು ತೀವ್ರತೃಷ್ಣಾ ಜಾಯತೇ . ತಾಂ ತೃಷ್ಣಾಮಸಹಮಾನಾ ವಿಷಯಾನನುಭವನ್ತಿ ಇತಿ . ತತೋ ಜ್ಞಾಯತೇ ಪಞ್ಚೇನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ
ಅಬ, ಪರೋಕ್ಷಜ್ಞಾನವಾಲೋಂಕೇ ಅಪಾರಮಾರ್ಥಿಕ ಇನ್ದ್ರಿಯಸುಖಕಾ ವಿಚಾರ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಮನುಜಾಸುರಾಮರೇನ್ದ್ರಾಃ ] ಮನುಷ್ಯೇನ್ದ್ರ (ಚಕ್ರವರ್ತೀ) ಅಸುರೇನ್ದ್ರ ಔರ ಸುರೇನ್ದ್ರ [ಸಹಜೈಃ ಇನ್ದ್ರಿಯೈಃ ] ಸ್ವಾಭಾವಿಕ (ಪರೋಕ್ಷಜ್ಞಾನವಾಲೋಂಕೋ ಜೋ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಹೈ ಐಸೀ) ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಸೇ [ಅಭಿದ್ರುತಾಃ ] ಪೀಡಿತ ವರ್ತತೇ ಹುಏ [ತದ್ ದುಃಖಂ ] ಉಸ ದುಃಖಕೋ [ಅಸಹಮಾನಾಃ ] ಸಹನ ನ ಕರ ಸಕನೇಸೇ [ರಮ್ಯೇಷು ವಿಷಯೇಷು ] ರಮ್ಯ ವಿಷಯೋಂಮೇಂ [ರಮನ್ತೇ ] ರಮಣ ಕರತೇ ಹೈಂ ..೬೩..
ಟೀಕಾ : — ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಜ್ಞಾನಕೇ ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಪರೋಕ್ಷ ಜ್ಞಾನಕಾ ಆಶ್ರಯ ಲೇನೇವಾಲೇ ಇನ ಪ್ರಾಣಿಯೋಂಕೋ ಉಸಕೀ (-ಪರೋಕ್ಷ ಜ್ಞಾನಕೀ) ಸಾಮಗ್ರೀರೂಪ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ಪ್ರತಿ ನಿಜರಸಸೇ ಹೀ (-ಸ್ವಭಾವಸೇ ಹೀ) ಮೈತ್ರೀ ಪ್ರವರ್ತತೀ ಹೈ . ಅಬ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ಪ್ರತಿ ಮೈತ್ರೀಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಉನ ಪ್ರಾಣಿಯೋಂಕೋ, ಉದಯಪ್ರಾಪ್ತ ಮಹಾಮೋಹರೂಪೀ ಕಾಲಾಗ್ನಿನೇ ಗ್ರಾಸ ಬನಾ ಲಿಯಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ತಪ್ತ ಲೋಹೇಕೇ ಗೋಲೇಕೀ ಭಾಂತಿ (-ಜೈಸೇ ಗರಮ
ಸುರ -ಅಸುರ -ನರಪತಿ ಪೀಡಿತ ವರ್ತೇ ಸಹಜ ಇನ್ದ್ರಿಯೋ ವಡೇ, ನವ ಸಹೀ ಶಕೇ ತೇ ದುಃಖ ತೇಥೀ ರಮ್ಯ ವಿಷಯೋಮಾಂ ರಮೇ. ೬೩.
೧೧೦ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-