ನೇಚ್ಛತಿ ಸ ಖಲು ಪರಸಮಯ ಏವ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಃ ..೯೮..
ಅಥೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕತ್ವೇಽಪಿ ಸದ್ ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತೀತಿ ವಿಭಾವಯತಿ —
ಸದವಟ್ಠಿದಂ ಸಹಾವೇ ದವ್ವಂ ದವ್ವಸ್ಸ ಜೋ ಹಿ ಪರಿಣಾಮೋ .
ಅತ್ಥೇಸು ಸೋ ಸಹಾವೋ ಠಿದಿಸಂಭವಣಾಸಸಂಬದ್ಧೋ ..೯೯..
ಸದವಸ್ಥಿತಂ ಸ್ವಭಾವೇ ದ್ರವ್ಯಂ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಯೋ ಹಿ ಪರಿಣಾಮಃ .
ಅರ್ಥೇಷು ಸ ಸ್ವಭಾವಃ ಸ್ಥಿತಿಸಂಭವನಾಶಸಂಬದ್ಧಃ ..೯೯..
ಇಹ ಹಿ ಸ್ವಭಾವೇ ನಿತ್ಯಮವತಿಷ್ಠಮಾನತ್ವಾತ್ಸದಿತಿ ದ್ರವ್ಯಮ್ . ಸ್ವಭಾವಸ್ತು ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಧ್ರೌವ್ಯೋ-
ತ್ಪಾದೋಚ್ಛೇದೈಕ್ಯಾತ್ಮಕಪರಿಣಾಮಃ . ಯಥೈವ ಹಿ ದ್ರವ್ಯವಾಸ್ತುನಃ ಸಾಮಸ್ತ್ಯೇನೈಕಸ್ಯಾಪಿ ವಿಷ್ಕಮ್ಭಕ್ರಮ-
ಸತಿ ಸತ್ತೈವ ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತೀತಿ ಪ್ರಜ್ಞಾಪಯತಿ — ಸದವಟ್ಠಿದಂ ಸಹಾವೇ ದವ್ವಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ . ಕಿಂ ಕರ್ತೃ .
ಸದಿತಿ ಶುದ್ಧಚೇತನಾನ್ವಯರೂಪಮಸ್ತಿತ್ವಮ್ . ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಮ್ . ಅವಸ್ಥಿತಮ್ . ಕ್ವ . ಸ್ವಭಾವೇ . ಸ್ವಭಾವಂ ಕಥಯತಿ —
ದವ್ವಸ್ಸ ಜೋ ಹಿ ಪರಿಣಾಮೋ ತಸ್ಯ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸಂಬನ್ಧೀ ಹಿ ಸ್ಫು ಟಂ ಯಃ ಪರಿಣಾಮಃ . ಕೇಷು ವಿಷಯೇಷು . ಅತ್ಥೇಸು
೧೮೬ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
ಐಸಾ ಹೋನೇಸೇ (ಯಹ ನಿಶ್ಚಿತ ಹುಆ ಕಿ) ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಮೇವ ಸತ್ ಹೈ . ಜೋ ಐಸಾ ನಹೀಂ ಮಾನತಾ ವಹ
(ಉಸೇ) ವಾಸ್ತವಮೇಂ ‘ಪರಸಮಯ’ (ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ) ಹೀ ಮಾನನಾ ..೯೮..
ಅಬ, ಯಹ ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ದ್ರವ್ಯ ‘ಸತ್’ ಹೈ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಸ್ವಭಾವೇ ] ಸ್ವಭಾವಮೇಂ [ಅವಸ್ಥಿತಂ ] ಅವಸ್ಥಿತ (ಹೋನೇಸೇ) [ದ್ರವ್ಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ
[ಸತ್ ] ‘ಸತ್’ ಹೈ; [ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ] ದ್ರವ್ಯಕಾ [ಯಃ ಹಿ ] ಜೋ [ಸ್ಥಿತಿಸಂಭವನಾಶಸಂಬದ್ಧಃ ]
ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯ ಸಹಿತ [ಪರಿಣಾಮಃ ] ಪರಿಣಾಮ ಹೈ [ಸಃ ] ವಹ [ಅರ್ಥೇಷು ಸ್ವಭಾವಃ ] ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ
ಸ್ವಭಾವ ಹೈ ..೯೯..
ಟೀಕಾ : — ಯಹಾಂ (ವಿಶ್ವಮೇಂ) ಸ್ವಭಾವಮೇಂ ನಿತ್ಯ ಅವಸ್ಥಿತ ಹೋನೇಸೇ ದ್ರವ್ಯ ‘ಸತ್’ ಹೈ . ಸ್ವಭಾವ
ದ್ರವ್ಯಕಾ ಧ್ರೌವ್ಯ -ಉತ್ಪಾದ -ವಿನಾಶಕೀ ಏಕತಾಸ್ವರೂಪ ಪರಿಣಾಮ ಹೈ .
ಜೈಸೇ ೧ದ್ರವ್ಯಕಾ ವಾಸ್ತು ಸಮಗ್ರಪನೇ ದ್ವಾರಾ (ಅಖಣ್ಡತಾ ದ್ವಾರಾ) ಏಕ ಹೋನೇಪರ ಭೀ, ವಿಸ್ತಾರಕ್ರಮಮೇಂ
೧. ದ್ರವ್ಯಕಾ ವಾಸ್ತು = ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವ -ವಿಸ್ತಾರ, ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವ -ಕ್ಷೇತ್ರ, ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವ -ಆಕಾರ, ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವ -ದಲ .
(ವಾಸ್ತು = ಘರ, ನಿವಾಸಸ್ಥಾನ, ಆಶ್ರಯ, ಭೂಮಿ .)
ದ್ರವ್ಯೋ ಸ್ವಭಾವ ವಿಷೇ ಅವಸ್ಥಿತ, ತೇಥೀ ‘ಸತ್’ ಸೌ ದ್ರವ್ಯ ಛೇ ;
ಉತ್ಪಾದ -ಧ್ರೌವ್ಯ -ವಿನಾಶಯುತ ಪರಿಣಾಮ ದ್ರವ್ಯಸ್ವಭಾವ ಛೇ. ೯೯.