ಏವಂವಿಧಂ ಸ್ವಭಾವೇ ದ್ರವ್ಯಂ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಾಭ್ಯಾಮ್ .
ಸದಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧಂ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಂ ಸದಾ ಲಭತೇ ..೧೧೧..
ಏವಮೇತದ್ಯಥೋದಿತಪ್ರಕಾರಸಾಕಲ್ಯಾಕಲಂಕ ಲಾಂಛನಮನಾದಿನಿಧನಂ ಸತ್ಸ್ವಭಾವೇ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಮಾಸ್ಕನ್ದತಿ
ದ್ರವ್ಯಮ್ . ಸ ತು ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವೋ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಾಭಿಧೇಯತಾಯಾಂ ಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧ ಏವ ಸ್ಯಾತ್; ಪರ್ಯಾಯಾಭಿಧೇಯತಾಯಾಂ
ತ್ವಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧ ಏವ . ತಥಾ ಹಿ — ಯದಾ ದ್ರವ್ಯಮೇವಾಭಿಧೀಯತೇ ನ ಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತದಾ ಪ್ರಭವಾವಸಾನ-
ವರ್ಜಿತಾಭಿರ್ಯೌಗಪದ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಾಭಿರ್ದ್ರವ್ಯನಿಷ್ಪಾದಿಕಾಭಿರನ್ವಯಶಕ್ತಿಭಿಃ ಪ್ರಭವಾವಸಾನಲಾಂಛನಾಃ ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಾಃ
ಮೋಕ್ಷಪರ್ಯಾಯಃ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿರೂಪೋ ಗುಣಸಮೂಹಶ್ಚ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ತದ್ದ್ವಯಮಪಿ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ವಿನಾ ನಾಸ್ತಿ,
ನ ವಿದ್ಯತೇ . ಕಸ್ಮಾತ್ . ಪ್ರದೇಶಾಭೇದಾದಿತಿ . ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕಶುದ್ಧಸತ್ತಾರೂಪಂ ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ .
ತಸ್ಮಾದಭೇದೇನ ಸತ್ತೈವ ದ್ರವ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ . ಯಥಾ ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯೇ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಭ್ಯಾಂ ಸಹಾಭೇದವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕೃತಂ ತಥಾ
ಯಥಾಸಂಭವಂ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೇಷು ಜ್ಞಾತವ್ಯಮಿತಿ ..೧೧೦.. ಏವಂ ಗುಣಗುಣಿವ್ಯಾಖ್ಯಾನರೂಪೇಣ ಪ್ರಥಮಗಾಥಾ, ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ
ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಭ್ಯಾಂ ಸಹ ಭೇದೋ ನಾಸ್ತೀತಿ ಕಥನರೂಪೇಣ ದ್ವಿತೀಯಾ ಚೇತಿ ಸ್ವತನ್ತ್ರಗಾಥಾದ್ವಯೇನ ಷಷ್ಠಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ .. ಅಥ
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕನಯಾಭ್ಯಾಂ ಸದುತ್ಪಾದಾಸದುತ್ಪಾದೌ ದರ್ಶಯತಿ – ಏವಂವಿಹಸಬ್ಭಾವೇ ಏವಂವಿಧಸದ್ಭಾವೇ
ಸತ್ತಾಲಕ್ಷಣಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಲಕ್ಷಣಂ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಲಕ್ಷಣಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಚೇತ್ಯೇವಂವಿಧಪೂರ್ವೋಕ್ತಸದ್ಭಾವೇ ಸ್ಥಿತಂ, ಅಥವಾ ಏವಂವಿಹಂ
ಸಹಾವೇ ಇತಿ ಪಾಠಾನ್ತರಮ್ . ತತ್ರೈವಂವಿಧಂ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಲಕ್ಷಣಂ ಸ್ವಕೀಯಸದ್ಭಾವೇ ಸ್ಥಿತಮ್ . ಕಿಮ್ . ದವ್ವಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಕರ್ತೃ . ಕಿಂ
೧. ಅಕಲಂಕ = ನಿರ್ದೋಷ (ಯಹ ದ್ರವ್ಯ ಪೂರ್ವಕಥಿತ ಸರ್ವಪ್ರಕಾರ ನಿರ್ದೋಷ ಲಕ್ಷಣವಾಲಾ ಹೈ .)
೨. ಅಭಿಧೇಯತಾ = ಕಹನೇ ಯೋಗ್ಯಪನಾ; ವಿವಕ್ಷಾ; ಕಥನೀ .
೩. ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿ = ಅನ್ವಯರೂಪಶಕ್ತಿ . (ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಯಾಂ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಔರ ನಾಶಸೇ ರಹಿತ ಹೈಂ, ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಪ್ರವೃತ್ತ
ಹೋತೀ ಹೈಂ ಔರ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರತೀ ಹೈಂ . ಜ್ಞಾನ, ದರ್ಶನ, ಚಾರಿತ್ರ ಇತ್ಯಾದಿ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯಕೀ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಯಾಂ ಹೈಂ .)
೨೧೬ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಏವಂವಿಧಂ ದ್ರವ್ಯಂ ] ಐಸಾ (ಪೂರ್ವೋಕ್ತ) ದ್ರವ್ಯ [ಸ್ವಭಾವೇ ] ಸ್ವಭಾವಮೇಂ
[ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಾಭ್ಯಾಂ ] ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಔರ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ನಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ [ಸದಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧಂ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಂ ]
ಸದ್ಭಾವಸಂಬದ್ಧ ಔರ ಅಸದ್ಭಾವಸಂಬದ್ಧ ಉತ್ಪಾದಕೋ [ಸದಾ ಲಭತೇ ] ಸದಾ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತಾ ಹೈ ..೧೧೧..
ಟೀಕಾ : — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಯಥೋದಿತ (ಪೂರ್ವಕಥಿತ) ಸರ್ವ ಪ್ರಕಾರಸೇ ೧ಅಕಲಂಕ ಲಕ್ಷಣವಾಲಾ,
ಅನಾದಿನಿಧನ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಸತ್ -ಸ್ವಭಾವಮೇಂ (ಅಸ್ತಿತ್ವಸ್ವಭಾವಮೇಂ) ಉತ್ಪಾದಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ . ದ್ರವ್ಯಕಾ
ವಹ ಉತ್ಪಾದ, ದ್ರವ್ಯಕೀ ೨ಅಭಿಧೇಯತಾಕೇ ಸಮಯ ಸದ್ಭಾವಸಂಬದ್ಧ ಹೀ ಹೈ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ಅಭಿಧೇಯತಾಕೇ
ಸಮಯ ಅಸದ್ಭಾವಸಂಬದ್ಧ ಹೀ ಹೈ . ಇಸೇ ಸ್ಪಷ್ಟ ಸಮಝಾತೇ ಹೈಂ : —
ಜಬ ದ್ರವ್ಯ ಹೀ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ — ಪರ್ಯಾಯೇಂ ನಹೀಂ, ತಬ ಉತ್ಪತ್ತಿವಿನಾಶ ರಹಿತ, ಯುಗಪತ್ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ,
ದ್ರವ್ಯಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರನೇವಾಲೀ ೩ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ, ಉತ್ಪತ್ತಿವಿನಾಶಲಕ್ಷಣವಾಲೀ, ಕ್ರಮಶಃ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ,