ನ ಖಲು ದ್ರವ್ಯಾತ್ಪೃಥಗ್ಭೂತೋ ಗುಣ ಇತಿ ವಾ ಪರ್ಯಾಯ ಇತಿ ವಾ ಕಶ್ಚಿದಪಿ ಸ್ಯಾತ್; ಯಥಾ ಸುವರ್ಣಾತ್ಪೃಥಗ್ಭೂತಂ ತತ್ಪೀತತ್ವಾದಿಕಮಿತಿ ವಾ ತತ್ಕುಣ್ಡಲತ್ವಾದಿಕಮಿತಿ ವಾ . ಅಥ ತಸ್ಯ ತು ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪವೃತ್ತಿಭೂತಮಸ್ತಿತ್ವಾಖ್ಯಂ ಯದ್ದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ಸ ಖಲು ತದ್ಭಾವಾಖ್ಯೋ ಗುಣ ಏವ ಭವನ್ ಕಿಂ ಹಿ ದ್ರವ್ಯಾತ್ಪೃಥಗ್ಭೂತತ್ವೇನ ವರ್ತತೇ . ನ ವರ್ತತ ಏವ . ತರ್ಹಿ ದ್ರವ್ಯಂ ಸತ್ತಾಽಸ್ತು ಸ್ವಯಮೇವ ..೧೧೦..
ಏವಂವಿಹಂ ಸಹಾವೇ ದವ್ವಂ ದವ್ವತ್ಥಪಜ್ಜಯತ್ಥೇಹಿಂ .
ಕೃತಂ ತಥಾ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೇಷು ಜ್ಞಾತವ್ಯಮಿತಿ ..೧೦೯.. ಅಥ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಭ್ಯಾಂ ಸಹ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭೇದಂ ದರ್ಶಯತಿ — ಣತ್ಥಿ ನಾಸ್ತಿ ನ ವಿದ್ಯತೇ . ಸ ಕಃ . ಗುಣೋ ತ್ತಿ ವ ಕೋಈ ಗುಣ ಇತಿ ಕಶ್ಚಿತ್ . ನ ಕೇವಲಂ ಗುಣಃ ಪಜ್ಜಾಓ ತ್ತೀಹ ವಾ ಪರ್ಯಾಯೋ ವೇತೀಹ . ಕಥಮ್ . ವಿಣಾ ವಿನಾ . ಕಿಂ ವಿನಾ . ದವ್ವಂ ದ್ರವ್ಯಮ್ . ಇದಾನೀಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಕಥ್ಯತೇ . ದವ್ವತ್ತಂ ಪುಣ ಭಾವೋ ದ್ರವ್ಯತ್ವಮಸ್ತಿತ್ವಮ್ . ತತ್ಪುನಃ ಕಿಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಭಾವಃ . ಭಾವಃ ಕೋಽರ್ಥಃ . ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕಸದ್ಭಾವಃ . ತಮ್ಹಾ ದವ್ವಂ ಸಯಂ ಸತ್ತಾ ತಸ್ಮಾದಭೇದನಯೇನ ಸತ್ತಾ ಸ್ವಯಮೇವ ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತೀತಿ . ತದ್ಯಥಾ — ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯೇ ಪರಮಾವಾಪ್ತಿರೂಪೋ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಇಹ ] ಇಸ ವಿಶ್ವಮೇಂ [ಗುಣಃ ಇತಿ ವಾ ಕಶ್ಚಿತ್ ] ಗುಣ ಐಸಾ ಕುಛ [ಪರ್ಯಾಯಃ ಇತಿ ವಾ ] ಯಾ ಪರ್ಯಾಯ ಐಸಾ ಕುಛ [ದ್ರವ್ಯಂ ವಿನಾ ನಾಸ್ತಿ ] ದ್ರವ್ಯಕೇ ಬಿನಾ (-ದ್ರವ್ಯಸೇ ಪೃಥಕ್) ನಹೀಂ ಹೋತಾ; [ದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ಪುನಃ ಭಾವಃ ] ಔರ ದ್ರವ್ಯತ್ವ ವಹ ಭಾವ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಗುಣ ಹೈ); [ತಸ್ಮಾತ್ ] ಇಸಲಿಯೇ [ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವಯಂ ಸತ್ತಾ ] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಸತ್ತಾ (ಅಸ್ತಿತ್ವ) ಹೈ ..೧೧೦..
ಟೀಕಾ : — ವಾಸ್ತವಮೇಂ ದ್ರವ್ಯಸೇ ಪೃಥಗ್ಭೂತ (ಭಿನ್ನ) ಐಸಾ ಕೋಈ ಗುಣ ಯಾ ಐಸೀ ಕೋಈ ಪರ್ಯಾಯ ಕುಛ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ಜೈಸೇ — ಸುವರ್ಣಸೇ ಪೃಥಗ್ಭೂತ ಉಸಕಾ ಪೀಲಾಪನ ಆದಿ ಯಾ ಉಸಕಾ ಕುಣ್ಡಲತ್ವಾದಿ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ತದನುಸಾರ . ಅಬ, ಉಸ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಸ್ವರೂಪಕೀ ವೃತ್ತಿಭೂತ ಜೋ ‘ಅಸ್ತಿತ್ವ’ ನಾಮಸೇ ಕಹಾ ಜಾನೇವಾಲಾ ದ್ರವ್ಯತ್ವ ವಹ ಉಸಕಾ ‘ಭಾವ’ ನಾಮಸೇ ಕ ಹಾ ಜಾನೇವಾಲಾ ಗುಣ ಹೀ ಹೋನೇಸೇ, ಕ್ಯಾ ವಹ ದ್ರವ್ಯಸೇ ಪೃಥಕ್ರೂಪ ವರ್ತತಾ ಹೈ ? ನಹೀಂ ಹೀ ವರ್ತತಾ . ತಬ ಫಿ ರ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಮೇವ ಸತ್ತಾ ಹೋ ..೧೧೦..
ಅಬ, ದ್ರವ್ಯಕೇ ಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ಔರ ಅಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ಹೋನೇಮೇಂ ಅವಿರೋಧ ಸಿದ್ಧ ಕರತೇ ಹೈಂ : —