ವಿಶೇಷಗುಣೋ ಹಿ ಯುಗಪತ್ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಸಾಧಾರಣಾವಗಾಹಹೇತುತ್ವಮಾಕಾಶಸ್ಯ, ಸಕೃತ್ಸರ್ವೇಷಾಂ ಗಮನಪರಿಣಾಮಿನಾಂ ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಗಮನಹೇತುತ್ವಂ ಧರ್ಮಸ್ಯ, ಸಕೃತ್ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸ್ಥಾನಪರಿಣಾಮಿನಾಂ ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಸ್ಥಾನಹೇತುತ್ವಮಧರ್ಮಸ್ಯ, ಅಶೇಷಶೇಷದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಪ್ರತಿಪರ್ಯಾಯಂ ಸಮಯವೃತ್ತಿಹೇತುತ್ವಂ ಕಾಲಸ್ಯ, ಚೈತನ್ಯಪರಿಣಾಮೋ ಜೀವಸ್ಯ . ಏವಮಮೂರ್ತಾನಾಂ ವಿಶೇಷಗುಣಸಂಕ್ಷೇಪಾಧಿಗಮೇ ಲಿಂಗಮ್ . ತತ್ರೈಕಕಾಲಮೇವ ವಿಶೇಷಗುಣತ್ವಾದೇವಾನ್ಯದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಸಂಭವತ್ಸದಾಕಾಶಂ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ . ಗತಿಪರಿಣತಸಮಸ್ತಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಮೇಕಸಮಯೇ ಸಾಧಾರಣಂ ಗಮನಹೇತುತ್ವಂ ವಿಶೇಷಗುಣತ್ವಾದೇವಾನ್ಯದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಸಂಭವತ್ಸದ್ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ . ತಥೈವ ಚ ಸ್ಥಿತಿ- ಪರಿಣತಸಮಸ್ತಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಮೇಕಸಮಯೇ ಸಾಧಾರಣಂ ಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವಂ ವಿಶೇಷಗುಣತ್ವಾದೇವಾನ್ಯದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಸಂಭವತ್ಸದ- ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ . ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಯುಗಪತ್ಪರ್ಯಾಯಪರಿಣತಿಹೇತುತ್ವಂ ವಿಶೇಷಗುಣತ್ವಾದೇವಾನ್ಯದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಸಂಭವತ್ಸ- ತ್ಕಾಲದ್ರವ್ಯಂ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ . ಸರ್ವಜೀವಸಾಧಾರಣಂ ಸಕಲವಿಮಲಕೇವಲಜ್ಞಾನದರ್ಶನದ್ವಯಂ ವಿಶೇಷಗುಣತ್ವಾದೇವಾನ್ಯಾ- ಚೇತನಪಞ್ಚದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಸಂಭವತ್ಸಚ್ಛುದ್ಧಬುದ್ಧೈಕಸ್ವಭಾವಂ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ . ಅಯಮತ್ರಾರ್ಥಃ — ಯದ್ಯಪಿ ಪಞ್ಚ- ದ್ರವ್ಯಾಣಿ ಜೀವಸ್ಯೋಪಕಾರಂ ಕುರ್ವನ್ತಿ ತಥಾಪಿ ತಾನಿ ದುಃಖಕಾರಣಾನ್ಯೇವೇತಿ ಜ್ಞಾತ್ವಾಕ್ಷಯಾನನ್ತಸುಖಾದಿಕಾರಣಂ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಆಕಾಶಸ್ಯಾವಗಾಹಃ ] ಆಕಾಶಕಾ ಅವಗಾಹ, [ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಗಮನಹೇತುತ್ವಂ ] ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಕಾ ಗಮನಹೇತುತ್ವ [ತು ಪುನಃ ] ಔರ [ಧರ್ಮೇತರದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಗುಣಃ ] ಅಧರ್ಮ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಗುಣ [ಸ್ಥಾನಕಾರಣತಾ ] ಸ್ಥಾನಕಾರಣತಾ ಹೈ . [ಕಾಲಸ್ಯ ] ಕಾಲಕಾ ಗುಣ [ವರ್ತತಾ ಸ್ಯಾತ್ ] ವರ್ತನಾ ಹೈ, [ಆತ್ಮನಃ ಗುಣಃ ] ಆತ್ಮಾಕಾ ಗುಣ [ಉಪಯೋಗಃ ಇತಿ ಭಣಿತಃ ] ಉಪಯೋಗ ಕಹಾ ಹೈ . [ಮೂರ್ತಿಪ್ರಹೀಣಾನಾಂ ಗುಣಾಃ ಹಿ ] ಇಸಪ್ರಕಾರ ಅಮೂರ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಗುಣ [ಸಂಕ್ಷೇಪಾತ್ ] ಸಂಕ್ಷೇಪಸೇ [ಜ್ಞೇಯಾಃ ] ಜಾನನಾ ಚಾಹಿಯೇ ..೧೩೩ -೧೩೪..
ಟೀಕಾ : — ಯುಗಪತ್ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಸಾಧಾರಣ ಅವಗಾಹಕಾ ಹೇತುಪನಾ ಆಕಾಶಕಾ ವಿಶೇಷ ಗುಣ ಹೈ . ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಸರ್ವ ಗಮನಪರಿಣಾಮೀ (ಗತಿರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ) ಜೀವ -ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಗಮನಕಾ ಹೇತುಪನಾ ಧರ್ಮಕಾ ವಿಶೇಷ ಗುಣ ಹೈ . ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಸರ್ವ ಸ್ಥಾನಪರಿಣಾಮೀ (ಸ್ಥಿತಿರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ) ಜೀವ- ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಸ್ಥಿರ ಹೋನೇಕಾ ಹೇತುತ್ವ ಸ್ಥಿತಿಕಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಸ್ಥಿರ ಹೋನೇಕಾ ನಿಮಿತ್ತಪನಾ ಅಧರ್ಮಕಾ ವಿಶೇಷಗುಣ ಹೈ . (ಕಾಲಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ) ಶೇಷ ಸಮಸ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೀ ಪ್ರತಿ -ಪರ್ಯಾಯಮೇಂ ಸಮಯವೃತ್ತಿಕಾ ಹೇತುಪನಾ (ಸಮಯ- ಸಮಯಕೀ ಪರಿಣತಿಕಾ ನಿಮಿತ್ತತ್ವ) ಕಾಲಕಾ ವಿಶೇಷ ಗುಣ ಹೈ . ಚೈತನ್ಯಪರಿಣಾಮ ಜೀವಕಾ ವಿಶೇಷ ಗುಣ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ಅಮೂರ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ವಿಶೇಷ ಗುಣೋಂಕಾ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಜ್ಞಾನ ಹೋನೇ ಪರ ಅಮೂರ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೋ ಜಾನನೇಕೇ ಲಿಂಗ (ಚಿಹ್ನ, ಲಕ್ಷಣ, ಸಾಧನ) ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ; ಅರ್ಥಾತ್ ಉನ -ಉನ ವಿಶೇಷ ಗುಣೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಉನ -ಉನ ಅಮೂರ್ತ
೨೬೪ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-