ಯತೋ ಮೋಹಾದಿಭಿಃ ಪೌದ್ಗಲಿಕಕರ್ಮಭಿರ್ಬದ್ಧತ್ವಾಜ್ಜೀವಃ ಪ್ರಾಣನಿಬದ್ಧೋ ಭವತಿ, ಯತಶ್ಚ ಪ್ರಾಣನಿಬದ್ಧತ್ವಾತ್ಪೌದ್ಗಲಿಕಕರ್ಮಫಲಮುಪಭುಂಜಾನಃ ಪುನರಪ್ಯನ್ಯೈಃ ಪೌದ್ಗಲಿಕಕರ್ಮಭಿರ್ಬಧ್ಯತೇ, ತತಃ ವೀರ್ಯಾದ್ಯನನ್ತಗುಣಸ್ವಭಾವಾತ್ಪರಮಾತ್ಮತತ್ತ್ವಾದ್ಭಿನ್ನಾ ಭಾವಯಿತವ್ಯಾ ಇತಿ ಭಾವಃ ..೧೪೭.. ಅಥ ಪ್ರಾಣಾನಾಂ ಯತ್ಪೂರ್ವ- ಸೂತ್ರೋದಿತಂ ಪೌದ್ಗಲಿಕತ್ವಂ ತದೇವ ದರ್ಶಯತಿ — ಜೀವೋ ಪಾಣಣಿಬದ್ಧೋ ಜೀವಃ ಕರ್ತಾ ಚತುರ್ಭಿಃ ಪ್ರಾಣೈರ್ನಿಬದ್ಧಃ ಸಂಬದ್ಧೋ ಭವತಿ . ಕಥಂಭೂತಃ ಸನ್ . ಬದ್ಧೋ ಶುದ್ಧಾತ್ಮೋಪಲಮ್ಭಲಕ್ಷಣಮೋಕ್ಷಾದ್ವಿಲಕ್ಷಣೈರ್ಬದ್ಧಃ . ಕೈರ್ಬದ್ಧಃ . ಮೋಹಾದಿಏಹಿಂ ಕಮ್ಮೇಹಿಂ ಮೋಹನೀಯಾದಿಕರ್ಮಭಿರ್ಬದ್ಧಸ್ತತೋ ಜ್ಞಾಯತೇ ಮೋಹಾದಿಕರ್ಮಭಿರ್ಬದ್ಧಃ ಸನ್ ಪ್ರಾಣನಿಬದ್ಧೋ ಭವತಿ, ನ ಚ ಕರ್ಮಬನ್ಧರಹಿತ ಇತಿ . ತತ ಏವ ಜ್ಞಾಯತೇ ಪ್ರಾಣಾಃ ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮೋದಯಜನಿತಾ ಇತಿ . ತಥಾವಿಧಃ ಸನ್ ಕಿಂ ಕರೋತಿ . ಉವಭುಂಜದಿ ಕಮ್ಮಫಲಂ ಪರಮಸಮಾಧಿಸಮುತ್ಪನ್ನನಿತ್ಯಾನನ್ದೈಕಲಕ್ಷಣಸುಖಾಮೃತಭೋಜನಮಲಭಮಾನಃ ಸನ್ ಕಟುಕವಿಷಸಮಾನಮಪಿ ಕರ್ಮಫಲಮುಪಭುಙ್ಕ್ತೇ . ಬಜ್ಝದಿ ಅಣ್ಣೇಹಿಂ ಕಮ್ಮೇಹಿಂ ತತ್ಕರ್ಮಫಲಮುಪಭುಞ್ಜಾನಃ ಸನ್ನಯಂ ಜೀವಃ ಕರ್ಮರಹಿತಾತ್ಮನೋ ವಿಸದೃಶೈರನ್ಯಕರ್ಮಭಿರ್ನವತರಕರ್ಮಭಿರ್ಬಧ್ಯತೇ . ಯತಃ ಕಾರಣಾತ್ಕರ್ಮಫಲಂ ಭುಞ್ಜಾನೋ ನವತರ ಕರ್ಮಾಣಿ ಬಧ್ನಾತಿ, ಹೋನೇಪರ ಭೀ ವೇ ದ್ರವ್ಯಪ್ರಾಣ ಆತ್ಮಾಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಕಿಂಚಿತ್ ಮಾತ್ರ ನಹೀಂ ಹೈಂ ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಪುದ್ಗಲ ದ್ರವ್ಯಸೇ ನಿರ್ಮಿತ ಹೈಂ ..೧೪೭..
ಅಬ, ಪ್ರಾಣೋಂಕಾ ಪೌದ್ಗಲಿಕಪನಾ ಸಿದ್ಧ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಮೋಹಾದಿಕೈಃ ಕರ್ಮಭಿಃ ] ಮೋಹಾದಿಕ ಕರ್ಮೋಂಸೇ [ಬದ್ಧಃ ] ಬಂಧಾ ಹುಆ ಹೋನೇಸೇ [ಜೀವಃ ] ಜೀವ [ಪ್ರಾಣನಿಬದ್ಧಃ ] ಪ್ರಾಣೋಂಸೇ ಸಂಯುಕ್ತ ಹೋತಾ ಹುಆ [ಕರ್ಮಫಲಂ ಉಪಭುಂಜಾನಃ ] ಕರ್ಮಫಲಕೋ ಭೋಗತಾ ಹುಆ [ಅನ್ಯೈಃ ಕರ್ಮಭಿಃ ] ಅನ್ಯ ಕರ್ಮೋಂಸೇ [ಬಧ್ಯತೇ ] ಬಂಧತಾ ಹೈ ..೧೪೮..
ಟೀಕಾ : — (೧) ಮೋಹಾದಿಕ ಪೌದ್ಗಲಿಕ ಕರ್ಮೋಂಸೇ ಬಂಧಾ ಹುಆ ಹೋನೇಸೇ ಜೀವ ಪ್ರಾಣೋಂಸೇ ಸಂಯುಕ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ (೨) ಪ್ರಾಣೋಂಸೇ ಸಂಯುಕ್ತ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಪೌದ್ಗಲಿಕ ಕರ್ಮಫಲಕೋ (ಮೋಹೀ – ರಾಗೀ – ದ್ವೇಷೀ ಜೀವ ಮೋಹ – ರಾಗ – ದ್ವೇಷಪೂರ್ವಕ) ಭೋಗತಾ ಹುಆ ಪುನಃ ಭೀ ಅನ್ಯ ಪೌದ್ಗಲಿಕ ಕರ್ಮೋಂಸೇ ಬಂಧತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ
ಜೀವ ಕರ್ಮಫ ಳ - ಉಪಭೋಗ ಕರತಾಂ, ಬಂಧ ಪಾಮೇ ಕರ್ಮನೋ. ೧೪೮.
೨೯೨ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-