ಚೇತನದ್ರವ್ಯಾನುಜ್ಞಾತೃತ್ವಮಸ್ತಿ; ತಾನಿ ಖಲು ಮಾಂ ಕಾರಕಾನುಜ್ಞಾತಾರಮನ್ತರೇಣಾಪಿ ಕ್ರಿಯಮಾಣಾನಿ . ತತೋಽಹಂ ತತ್ಕಾರಕಾನುಜ್ಞಾತೃತ್ವಪಕ್ಷಪಾತಮಪಾಸ್ಯಾಸ್ಮ್ಯಯಮತ್ಯನ್ತಂ ಮಧ್ಯಸ್ಥಃ ..೧೬೦.. ಅಥ ಶರೀರವಾಙ್ಮನಸಾಂ ಪರದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ — ದೇಹೋ ಯ ಮಣೋ ವಾಣೀ ಪೋಗ್ಗಲದವ್ವಪ್ಪಗ ತ್ತಿ ಣಿದ್ದಿಟ್ಠಾ .
ಶರೀರಂ ಚ ವಾಕ್ ಚ ಮನಶ್ಚ ತ್ರೀಣ್ಯಪಿ ಪರದ್ರವ್ಯಂ, ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್ . ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ತು ತೇಷಾಂ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಸ್ವಲಕ್ಷಣಭೂತಸ್ವರೂಪಾಸ್ತಿತ್ವನಿಶ್ಚಿತತ್ವಾತ್ . ತಥಾವಿಧಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಂ ತ್ವನೇಕಪರಮಾಣು- ಅಥ ಕಾಯವಾಙ್ಮನಸಾಂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಸ್ವರೂಪಾತ್ಪರದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಯತಿ — ದೇಹೋ ಯ ಮಣೋ ವಾಣೀ ಪೋಗ್ಗಲದವ್ವಪ್ಪಗ ತ್ತಿ ಣಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ದೇಹಶ್ಚ ಮನೋ ವಾಣೀ ತಿಸ್ರೋಽಪಿ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕಾ ಇತಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಾಃ . ಕಸ್ಮಾತ್ . ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಜೀವೇನ ಸಹೈಕತ್ವೇಪಿ ನಿಶ್ಚಯೇನ ಪರಮಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶಪರಿಣತೇರ್ಭಿನ್ನತ್ವಾತ್ . ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಂ ಕಿಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಪೋಗ್ಗಲದವ್ವಂ ಹಿ ಪುಣೋ ಪಿಂಡೋ ಪರಮಾಣುದವ್ವಾಣಂ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಂ ಹಿ ಸ್ಫು ಟಂ ಪುನಃ ಪಿಣ್ಡಃ ಸಮೂಹೋ ಭವತಿ . ಕೇಷಾಮ್ . ಪರಮಾಣುದ್ರವ್ಯಾಣಾ- ಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ..೧೬೧.. ಅಥಾತ್ಮನಃ ಶರೀರರೂಪಪರದ್ರವ್ಯಾಭಾವಂ ತತ್ಕರ್ತೃತ್ವಾಭಾವಂ ಚ ನಿರೂಪಯತಿ — ಣಾಹಂ ಪುಗ್ಗಲಮಇಓ ಅನುಮೋದಕ ನಹೀಂ ಹೂಂ; ಮೈಂ ಕರ್ತಾ – ಅನುಮೋದಕ ವಿನಾ ಭೀ (ಮೈಂ ಉನಕೇ ಕರ್ತಾಕಾ ಅನುಮೋದಕ ಹುಏ ವಿನಾ ಭೀ) ವೇ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಕಿಯೇ ಜಾತೇ ಹೈಂ . ಇಸಲಿಯೇ ಉನಕೇ ಕರ್ತಾಕೇ ಅನುಮೋದಕಪನೇಕಾ ಪಕ್ಷಪಾತ ಛೋಡಕರ ಯಹ ಮೈಂ ಅತ್ಯನ್ತ ಮಧ್ಯಸ್ಥ ಹೂಂ ..೧೬೦..
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ದೇಹಃ ಚ ಮನಃ ವಾಣೀ ] ದೇಹ, ಮನ ಔರ ವಾಣೀ [ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕಾಃ ] ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕ [ಇತಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಾಃ ] ಹೈಂ, ಐಸಾ (ವೀತರಾಗದೇವನೇ) ಕಹಾ ಹೈ [ಅಪಿ ಪುನಃ ] ಔರ [ಪುದ್ಗಲ ದ್ರವ್ಯಂ ] ವೇ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯ [ಪರಮಾಣುದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಪಿಣ್ಡಃ ] ಪರಮಾಣುದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಪಿಣ್ಡ ಹೈ ..೧೬೧..
ಟೀಕಾ : — ಶರೀರ, ವಾಣೀ ಔರ ಮನ ತೀನೋಂ ಹೀ ಪರದ್ರವ್ಯ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕ ಹೈಂ . ಉನಕೇ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಪನಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಕೇ ಸ್ವಲಕ್ಷಣಭೂತ
ನೇ ತೇಹ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯ ಬಹು ಪರಮಾಣುಓನೋ ಪಿಂಡ ಛೇ. ೧೬೧.
೩೧೦ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-