ಸಂಬನ್ಧೋಽಸ್ತಿ, ಯತಃ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಸ್ವಭಾವಲಾಭಾಯ ಸಾಮಗ್ರೀಮಾರ್ಗಣವ್ಯಗ್ರತಯಾ ಪರತನ್ತ್ರರ್ಭೂಯತೇ ..೧೬.. ಸಮಾಶ್ರಿಯಮಾಣತ್ವಾತ್ಸಂಪ್ರದಾನಂ ಭವತಿ . ತಥೈವ ಪೂರ್ವಮತ್ಯಾದಿಜ್ಞಾನವಿಕಲ್ಪವಿನಾಶೇಽಪ್ಯಖಣ್ಡಿತೈಕಚೈತನ್ಯ- ಪ್ರಕಾಶೇನಾವಿನಶ್ವರತ್ವಾದಪಾದಾನಂ ಭವತಿ . ನಿಶ್ಚಯಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಾದಿಗುಣಸ್ವಭಾವಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಯಮೇವಾಧಾರತ್ವಾದಧಿಕರಣಂ ಭವತೀತ್ಯಭೇದಷಟ್ಕಾರಕೀರೂಪೇಣ ಸ್ವತ ಏವ ಪರಿಣಮಮಾಣಃ ಸನ್ನಯಮಾತ್ಮಾ ಪರಮಾತ್ಮಸ್ವಭಾವ-
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಕರ್ತಾ, ಕರ್ಮ, ಕರಣ, ಸಮ್ಪ್ರದಾನ, ಅಪಾದಾನ ಔರ ಅಧಿಕರಣ ನಾಮಕ ಛಹ ಕಾರಕ ಹೈಂ . ಜೋ ಸ್ವತಂತ್ರತಯಾ -ಸ್ವಾಧೀನತಾಸೇ ಕರತಾ ಹೈ ವಹ ಕರ್ತ್ತಾ ಹೈ; ಕರ್ತ್ತಾ ಜಿಸೇ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತಾ ಹೈ ವಹ ಕರ್ಮ ಹೈ; ಸಾಧಕತಮ ಅರ್ಥಾತ್ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಸಾಧನಕೋ ಕರಣ ಕಹತೇ ಹೈಂ; ಕರ್ಮ ಜಿಸೇ ದಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಅಥವಾ ಜಿಸಕೇ ಲಿಯೇ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ ವಹ ಸಮ್ಪ್ರದಾನ ಹೈ; ಜಿಸಮೇಂಸೇ ಕರ್ಮ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ವಹ ಧ್ರುವವಸ್ತು ಅಪಾದಾನ ಹೈ, ಔರ ಜಿಸಮೇಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸಕೇ ಆಧಾರಸೇ ಕರ್ಮ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ ವಹ ಅಧಿಕರಣ ಹೈ . ಯಹ ಛಹ ಕಾರಕ ವ್ಯವಹಾರ ಔರ ನಿಶ್ಚಯಕೇ ಭೇದಸೇ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಹೈಂ . ಜಹಾಂ ಪರಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಕಾರ್ಯಕೀ ಸಿದ್ಧಿ ಕಹಲಾತೀ ಹೈ ವಹಾ ವ್ಯವಹಾರ ಕಾರಕ ಹೈಂ, ಔರ ಜಹಾಂ ಅಪನೇ ಹೀ ಉಪಾದಾನ ಕಾರಣಸೇ ಕಾರ್ಯಕೀ ಸಿದ್ಧಿ ಕಹೀ ಜಾತೀ ಹೈ ವಹಾಂ ನಿಶ್ಚಯಕಾರಕ ಹೈಂ .
ವ್ಯವಹಾರ ಕಾರಕೋಂಕಾ ದೃಷ್ಟಾನ್ತ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಹೈ — ಕುಮ್ಹಾರ ಕರ್ತಾ ಹೈ; ಘಡಾ ಕರ್ಮ ಹೈ; ದಂಡ, ಚಕ್ರ, ಚೀವರ ಇತ್ಯಾದಿ ಕರಣ ಹೈ; ಕುಮ್ಹಾರ ಜಲ ಭರನೇವಾಲೇಕೇ ಲಿಯೇ ಘಡಾ ಬನಾತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಜಲ ಭರನೇವಾಲಾ ಸಮ್ಪ್ರದಾನ ಹೈ; ಟೋಕರೀಮೇಂಸೇ ಮಿಟ್ಟೀ ಲೇಕರ ಘಡಾ ಬನಾತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಟೋಕರೀ ಅಪಾದಾನ ಹೈ, ಔರ ಪೃಥ್ವೀಕೇ ಆಧಾರ ಪರ ಘಡಾ ಬನಾತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಪೃಥ್ವೀ ಅಧಿಕರಣ ಹೈ . ಯಹಾಂ ಸಭೀ ಕಾರಕ ಭಿನ್ನ -ಭಿನ್ನ ಹೈಂ . ಅನ್ಯ ಕರ್ತಾ ಹೈ; ಅನ್ಯ ಕರ್ಮ ಹೈ; ಅನ್ಯ ಕರಣ ಹೈ; ಅನ್ಯ ಸಮ್ಪ್ರದಾನ; ಅನ್ಯ ಅಪಾದಾನ ಔರ ಅನ್ಯ ಅಧಿಕರಣ ಹೈ . ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಕೋಈ ದ್ರವ್ಯ ಕಿಸೀಕಾ ಕರ್ತಾ – ಹರ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ, ಇಸಲಿಯೇ ಯಹ ಛಹೋಂ ವ್ಯವಹಾರ ಕಾರಕ ಅಸತ್ಯ ಹೈಂ . ವೇ ಮಾತ್ರ ಉಪಚರಿತ ಅಸದ್ಭೂತ ವ್ಯವಹಾರನಯಸೇ ಕಹೇ ಜಾತೇ ಹೈಂ . ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಕಿಸೀ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅನ್ಯ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಾಥ ಕಾರಣತಾಕಾ ಸಮ್ಬನ್ಧ ಹೈ ಹೀ ನಹೀಂ .
ನಿಶ್ಚಯ ಕಾರಕೋಂಕಾ ದೃಷ್ಟಾನ್ತ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೈ : — ಮಿಟ್ಟೀ ಸ್ವತಂತ್ರತಯಾ ಘಟರೂಪ ಕಾರ್ಯಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೀ ಹೈ ಇಸಲಿಏ ಮಿಟ್ಟೀ ಕರ್ತಾ ಹೈ ಔರ ಘಡಾ ಕರ್ಮ ಹೈ . ಅಥವಾ, ಘಡಾ ಮಿಟ್ಟೀಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಮಿಟ್ಟೀ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಕರ್ಮ ಹೈ; ಅಪನೇ ಪರಿಣಮನ ಸ್ವಭಾವ ಸೇ ಮಿಟ್ಟೀನೇ ಘಡಾ ಬನಾಯಾ ಇಸಲಿಯೇ ಮಿಟ್ಟೀ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಕರಣ ಹೈ; ಮಿಟ್ಟೀನೇ ಘಡಾರೂಪ ಕರ್ಮ ಅಪನೇಕೋ ಹೀ ದಿಯಾ ಇಸಲಿಏ ಮಿಟ್ಟೀ ಸ್ವಯಂ ಸಮ್ಪ್ರದಾನ ಹೈ; ಮಿಟ್ಟೀನೇ ಅಪನೇಮೇಂಸೇ ಪಿಂಡರೂಪ ಅವಸ್ಥಾ ನಷ್ಟ ಕರಕೇ ಘಟರೂಪ ಕರ್ಮ ಕಿಯಾ ಔರ ಸ್ವಯಂ ಧ್ರುವ ಬನೀ ರಹೀ ಇಸಲಿಏ ವಹ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಅಪಾದಾನ ಹೈ; ಮಿಟ್ಟೀನೇ ಅಪನೇ ಹೀ ಆಧಾರಸೇ ಘಡಾ ಬನಾಯಾ ಇಸಲಿಯೇ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಅಧಿಕರಣ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಛಹೋಂ ಕಾರಕ ಏಕ ಹೀ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಹೈ . ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಏಕ ದ್ರವ್ಯ ದೂಸರೇ ಕೀ ಸಹಾಯತಾ ನಹೀಂ ಕರ ಸಕತಾ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಹೀ, ಅಪನೇಕೋ, ಅಪನೇಸೇ, ಅಪನೇ ಲಿಏ, ಅಪನೇಮೇಂಸೇ, ಅಪನೇಮೇಂ ಕರತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ನಿಶ್ಚಯ ಛಹ ಕಾರಕ ಹೀ ಪರಮ ಸತ್ಯ ಹೈಂ .
ಉಪರೋಕ್ತ ಪ್ರಕಾರಸೇ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಅಪನೀ ಅನನ್ತ ಶಕ್ತಿರೂಪ ಸಮ್ಪದಾಸೇ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಛಹ ಕಾರಕರೂಪ ಹೋಕರ ಅಪನಾ ಕಾರ್ಯ ಕರನೇಕೇ ಲಿಏ ಸಮರ್ಥ ಹೈ, ಉಸೇ ಬಾಹ್ಯ ಸಾಮಗ್ರೀ ಕೋಈ