ಅಥ ಸ್ವಾಯಂಭುವಸ್ಯಾಸ್ಯ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಸ್ವಭಾವಲಾಭಸ್ಯಾತ್ಯನ್ತಮನಪಾಯಿತ್ವಂ ಕಥಂಚಿದುತ್ಪಾದ- ವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಯುಕ್ತತ್ವಂ ಚಾಲೋಚಯತಿ — ಭಂಗವಿಹೂಣೋ ಯ ಭವೋ ಸಂಭವಪರಿವಜ್ಜಿದೋ ವಿಣಾಸೋ ಹಿ .

ವಿಜ್ಜದಿ ತಸ್ಸೇವ ಪುಣೋ ಠಿದಿಸಂಭವಣಾಸಸಮವಾಓ ..೧೭.. ಕೇವಲಜ್ಞಾನೋತ್ಪತ್ತಿಪ್ರಸ್ತಾವೇ ಯತೋ ಭಿನ್ನಕಾರಕಂ ನಾಪೇಕ್ಷತೇ ತತಃ ಸ್ವಯಂಭೂರ್ಭವತೀತಿ ಭಾವಾರ್ಥಃ ..೧೬.. ಏವಂ ಸರ್ವಜ್ಞಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ಪ್ರಥಮಗಾಥಾ . ಸ್ವಯಂಭೂಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ದ್ವಿತೀಯಾ ಚೇತಿ ಪ್ರಥಮಸ್ಥಲೇ ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ಗತಮ್ .. ಅಥಾಸ್ಯ ಭಗವತೋ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ ನಿತ್ಯತ್ವೇಽಪಿ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನಾನಿತ್ಯತ್ವಮುಪದಿಶತಿ — ಭಂಗವಿಹೂಣೋ ಯ ಭವೋ ಭಙ್ಗ- ವಿಹೀನಶ್ಚ ಭವಃ ಜೀವಿತಮರಣಾದಿಸಮತಾಭಾವಲಕ್ಷಣಪರಮೋಪೇಕ್ಷಾಸಂಯಮರೂಪಶುದ್ಧೋಪಯೋಗೇನೋತ್ಪನ್ನೋ ಯೋಽಸೌ ಭವಃ ಕೇವಲಜ್ಞಾನೋತ್ಪಾದಃ . ಸ ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಃ . ಭಙ್ಗವಿಹಿನೋ ವಿನಾಶರಹಿತಃ . ಸಂಭವಪರಿವಜ್ಜಿದೋ ವಿಣಾಸೋ ತ್ತಿ ಸಂಭವಪರಿವರ್ಜಿತೋ ವಿನಾಶ ಇತಿ . ಯೋಽಸೌ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವರಾಗಾದಿಸಂಸರಣರೂಪಸಂಸಾರಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ ವಿನಾಶಃ . ಸ ಸಹಾಯತಾ ನಹೀಂ ಕರ ಸಕತೀ . ಇಸಲಿಯೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಪ್ರಾಪ್ತಿಕೇ ಇಚ್ಛುಕ ಆತ್ಮಾಕೋ ಬಾಹ್ಯ ಸಾಮಗ್ರೀಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ರಖಕರ ಪರತಂತ್ರ ಹೋನಾ ನಿರರ್ಥಕ ಹೈ . ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗಮೇಂ ಲೀನ ಆತ್ಮಾ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಛಹ ಕಾರಕರೂಪ ಹೋಕರ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತಾ ಹೈ . ವಹ ಆತ್ಮಾ ಸ್ವಯಂ ಅನನ್ತಶಕ್ತಿವಾನ ಜ್ಞಾಯಕಸ್ವಭಾವಸೇ ಸ್ವತನ್ತ್ರ ಹೈ ಇಸಲಿಏ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಕರ್ತಾ ಹೈ; ಸ್ವಯಂ ಅನನ್ತಶಕ್ತಿವಾಲೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರನೇಸೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಕರ್ಮ ಹೈ, ಅಥವಾ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಸೇ ಸ್ವಯಂ ಅಭಿನ್ನ ಹೋನೇಸೇ ಆತ್ಮಾ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಕರ್ಮ ಹೈ; ಅಪನೇ ಅನನ್ತ ಶಕ್ತಿವಾಲೇ ಪರಿಣಮನ ಸ್ವಭಾವರೂಪ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಸಾಧನಸೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಕೋ ಪ್ರಗಟ ಕರತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಆತ್ಮಾ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಕರಣ ಹೈ; ಅಪನೇಕೋ ಹೀ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ದೇತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಆತ್ಮಾ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಸಮ್ಪ್ರದಾನ ಹೈ; ಅಪನೇಮೇಂಸೇ ಮತಿ ಶ್ರುತಾದಿ ಅಪೂರ್ಣ ಜ್ಞಾನ ದೂರ ಕರಕೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಪ್ರಗಟ ಕರತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಔರ ಸ್ವಯಂ ಸಹಜ ಜ್ಞಾನ ಸ್ವಭಾವಕೇ ದ್ವಾರಾ ಧ್ರುವ ರಹತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಅಪಾದಾನ ಹೈ, ಅಪನೇಮೇಂ ಹೀ ಅರ್ಥಾತ್ ಅಪನೇ ಹೀ ಆಧಾರಸೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಪ್ರಗಟ ಕರತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಅಧಿಕರಣ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ಸ್ವಯಂ ಛಹ ಕಾರಕರೂಪ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ‘ಸ್ವಯಂಭೂ’ ಕಹಲಾತಾ ಹೈ . ಅಥವಾ, ಅನಾದಿಕಾಲಸೇ ಅತಿ ದೃಢ ಬಂಧೇ ಹುಏ (ಜ್ಞಾನಾವರಣ, ದರ್ಶನಾವರಣ, ಮೋಹನೀಯ ಔರ ಅಂತರಾಯರೂಪ) ದ್ರವ್ಯ ತಥಾ ಭಾವ ಘಾತಿಕರ್ಮೋಂಕೋ ನಷ್ಟ ಕರಕೇ ಸ್ವಯಮೇವ ಆವಿರ್ಭೂತ ಹುಆ ಅರ್ಥಾತ್ ಕಿಸೀಕೀ ಸಹಾಯತಾಕೇ ಬಿನಾ ಅಪನೇ ಆಪ ಹೀ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರಗಟ ಹುಆ ಇಸಲಿಯೇ ‘ಸ್ವಯಂಭೂ’ ಕಹಲಾತಾ ಹೈ ..೧೬..

ಅಬ ಇಸ ಸ್ವಯಂಭೂಕೇ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಸ್ವಭಾವಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿಕೇ ಅತ್ಯನ್ತ ಅವಿನಾಶೀಪನಾ ಔರ ಕಥಂಚಿತ್ (ಕೋಈ ಪ್ರಕಾರಸೇ) ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯಯುಕ್ತತಾಕಾ ವಿಚಾರ ಕರತೇ ಹೈಂ : –

ವ್ಯಯಹೀನ ಛೇ ಉತ್ಪಾದ ನೇ ಉತ್ಪಾದಹೀನ ವಿನಾಶ ಛೇ, ತೇನೇ ಜ ವಳೀ ಉತ್ಪಾದಧ್ರೌವ್ಯವಿನಾಶನೋ ಸಮವಾಯ ಛೇ.೧೭.

೨೮ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-