ಯಥಾ ಹಿ ಜಾತ್ಯಜಾಮ್ಬೂನದಸ್ಯಾಂಗದಪರ್ಯಾಯೇಣೋತ್ಪತ್ತಿದ್ರರ್ಷ್ಟಾ, ಪೂರ್ವವ್ಯವಸ್ಥಿತಾಂಗುಲೀಯಕಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಣ ಚ ವಿನಾಶಃ, ಪೀತತಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಣ ತೂಭಯತ್ರಾಪ್ಯುತ್ಪತ್ತಿವಿನಾಶಾವನಾಸಾದಯತಃ ಧ್ರುವತ್ವಮ್; ಏವಮಖಿಲದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಶುದ್ಧವ್ಯಞ್ಜನಪರ್ಯಾಯಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯೇಣೋತ್ಪಾದಃ, ಸಂಸಾರಪರ್ಯಾಯೇಣ ವಿನಾಶಃ, ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣಾಧಾರದ್ರವ್ಯತ್ವೇನ ಧ್ರೌವ್ಯಮಿತಿ . ತತಃ ಸ್ಥಿತಂ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ ನಿತ್ಯತ್ವೇಽಪಿ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯತ್ರಯಂ ಸಂಭವತೀತಿ ..೧೭.. ಅಥೋತ್ಪಾದಾದಿತ್ರಯಂ ಯಥಾ ಸುವರ್ಣಾದಿಮೂರ್ತಪದಾರ್ಥೇಷು ದೃಶ್ಯತೇ ತಥೈವಾಮೂರ್ತೇಽಪಿ ಸಿದ್ಧಸ್ವರೂಪೇ ವಿಜ್ಞೇಯಂ ಪದಾರ್ಥತ್ವಾದಿತಿ ನಿರೂಪಯತಿ — ಉಪ್ಪಾದೋ ಯ ವಿಣಾಸೋ ವಿಜ್ಜದಿ ಸವ್ವಸ್ಸ ಅಟ್ಠಜಾದಸ್ಸ ಉತ್ಪಾದಶ್ಚ ವಿನಾಶಶ್ಚ ವಿದ್ಯತೇ ತಾವತ್ಸರ್ವಸ್ಯಾರ್ಥಜಾತಸ್ಯ ಪದಾರ್ಥಸಮೂಹಸ್ಯ . ಕೇನ ಕೃತ್ವಾ . ಪಜ್ಜಾಏಣ ದು ಕೇಣವಿ ಪರ್ಯಾಯೇಣ ತು ಕೇನಾಪಿ ವಿವಕ್ಷಿತೇನಾರ್ಥವ್ಯಞ್ಜನರೂಪೇಣ ಸ್ವಭಾವವಿಭಾವರೂಪೇಣ ವಾ . ಸ ಚಾರ್ಥಃ ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಃ . ಅಟ್ಠೋ ಖಲು ಹೋದಿ ಸಬ್ಭೂದೋ ಅರ್ಥಃ ಖಲು ಸ್ಫು ಟಂ ಸತ್ತಾಭೂತಃ ಸತ್ತಾಯಾ ಅಭಿನ್ನೋ ಭವತೀತಿ . ತಥಾಹಿ — ಸುವರ್ಣಗೋರಸಮೃತ್ತಿಕಾಪುರುಷಾದಿಮೂರ್ತ- ಪದಾರ್ಥೇಷು ಯಥೋತ್ಪಾದಾದಿತ್ರಯಂ ಲೋಕೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ತಥೈವಾಮೂರ್ತೇಽಪಿ ಮುಕ್ತಜೀವೇ . ಯದ್ಯಪಿ ಶುದ್ಧಾತ್ಮರುಚಿಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿ-
ಅಬ, ಉತ್ಪಾದ ಆದಿ ತೀನೋಂ (ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ) ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಸಾಧಾರಣ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾ (ಕೇವಲೀ ಭಗವಾನ ಔರ ಸಿದ್ಧ ಭಗವಾನ) ಕೇ ಭೀ ೧ಅವಶ್ಯಮ್ಭಾವೀ ಹೈ ಐಸಾ ವ್ಯಕ್ತ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಉತ್ಪಾದಃ ] ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ಉತ್ಪಾದ [ವಿನಾಶಃ ಚ ] ಔರ ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ವಿನಾಶ [ಸರ್ವಸ್ಯ ] ಸರ್ವ [ಅರ್ಥಜಾತಸ್ಯ ] ಪದಾರ್ಥಮಾತ್ರಕೇ [ವಿದ್ಯತೇ ] ಹೋತಾ ಹೈ; [ಕೇನ ಅಪಿ ಪರ್ಯಾಯೇಣ ತು ] ಔರ ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ [ಅರ್ಥಃ ] ಪದಾರ್ಥ [ಸದ್ಭೂತಃ ಖಲು ಭವತಿ ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಧ್ರುವ ಹೈ ..೧೮..
ಟೀಕಾ : — ಜೈಸೇ ಉತ್ತಮ ಸ್ವರ್ಣಕೀ ಬಾಜೂಬನ್ದರೂಪ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ಉತ್ಪತ್ತಿ ದಿಖಾಈ ದೇತೀ ಹೈ, ಪೂರ್ವ ಅವಸ್ಥಾರೂಪಸೇ ವರ್ತನೇವಾಲೀ ಅಂಗೂಠೀ ಇತ್ಯಾದಿಕ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ವಿನಾಶ ದೇಖಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ ಪೀಲಾಪನ ಇತ್ಯಾದಿ
ವಳೀ ಕೋಈ ಪರ್ಯಯಥೀ ದರೇಕ ಪದಾರ್ಥ ಛೇ ಸದ್ಭೂತ ಖರೇ.೧೮.
೩೦ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
೧. ಅವಶ್ಯಮ್ಭಾವೀ = ಜರೂರ ಹೋನೇವಾಲಾ; ಅಪರಿಹಾರ್ಯ್ಯ .