ಕೇನಚಿತ್ಪರ್ಯಾಯೇಣೋತ್ಪಾದಃ ಕೇನಚಿದ್ವಿನಾಶಃ ಕೇನಚಿದ್ಧ್ರ್ರೌವ್ಯಮಿತ್ಯವಬೋದ್ಧವ್ಯಮ್ . ಅತಃ ಶುದ್ಧಾತ್ಮನೋಽಪ್ಯುತ್ಪಾ- ದಾದಿತ್ರಯರೂಪಂ ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಭೂತಮಸ್ತಿತ್ವಮವಶ್ಯಂಭಾವಿ ..೧೮.. ನಿಶ್ಚಲಾನುಭೂತಿಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಸಂಸಾರಾವಸಾನೋತ್ಪನ್ನಕಾರಣಸಮಯಸಾರಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ ವಿನಾಶೋ ಭವತಿ ತಥೈವ ಕೇವಲ- ಜ್ಞಾನಾದಿವ್ಯಕ್ತಿರೂಪಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಸಮಯಸಾರಪರ್ಯಾಯಸ್ಯೋತ್ಪಾದಶ್ಚ ಭವತಿ, ತಥಾಪ್ಯುಭಯಪರ್ಯಾಯಪರಿಣತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯತ್ವೇನ ಧ್ರೌವ್ಯತ್ವಂ ಪದಾರ್ಥತ್ವಾದಿತಿ . ಅಥವಾ ಯಥಾ ಜ್ಞೇಯಪದಾರ್ಥಾಃ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣಂ ಭಙ್ಗತ್ರಯೇಣ ಪರಿಣಮನ್ತಿ ತಥಾ ಜ್ಞಾನಮಪಿ ಪರಿಚ್ಛಿತ್ತ್ಯಪೇಕ್ಷಯಾ ಭಙ್ಗತ್ರಯೇಣ ಪರಿಣಮತಿ . ಷಟ್ಸ್ಥಾನಗತಾಗುರುಲಘುಕಗುಣವೃದ್ಧಿಹಾನ್ಯಪೇಕ್ಷಯಾ ವಾ ಭಙ್ಗತ್ರಯಮವ- ಬೋದ್ಧವ್ಯಮಿತಿ ಸೂತ್ರತಾತ್ಪರ್ಯಮ್ ..೧೮.. ಏವಂ ಸಿದ್ಧಜೀವೇ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ ನಿತ್ಯತ್ವೇಽಪಿ ವಿವಕ್ಷಿತಪರ್ಯಾಯೇಣೋತ್ಪಾದ- ವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಸ್ಥಾಪನರೂಪೇಣ ದ್ವಿತೀಯಸ್ಥಲೇ ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ತಂ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಸರ್ವಜ್ಞಂ ಯೇ ಮನ್ಯನ್ತೇ ತೇ ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಯೋ ಭವನ್ತಿ, ಪರಮ್ಪರಯಾ ಮೋಕ್ಷಂ ಚ ಲಭನ್ತ ಇತಿ ಪ್ರತಿಪಾದಯತಿ —
ತಂ ಸವ್ವಟ್ಠವರಿಟ್ಠಂ ತಂ ಸರ್ವಾರ್ಥವರಿಷ್ಠಂ ಇಟ್ಠಂ ಇಷ್ಟಮಭಿಮತಂ . ಕೈಃ . ಅಮರಾಸುರಪ್ಪಹಾಣೇಹಿಂ ಅಮರಾಸುರಪ್ರಧಾನೈಃ . ಯೇ ಸದ್ದಹಂತಿ ಯೇ ಶ್ರದ್ದಧತಿ ರೋಚನ್ತೇ ಜೀವಾ ಭವ್ಯಜೀವಾಃ . ತೇಸಿಂ ತೇಷಾಮ್ . ದುಕ್ಖಾಣಿ ವೀತರಾಗಪಾರಮಾರ್ಥಿಕ- ಸುಖವಿಲಕ್ಷಣಾನಿ ದುಃಖಾನಿ . ಖೀಯಂತಿ ವಿನಾಶಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಇತಿ ಸೂತ್ರಾರ್ಥಃ ..“ “ “ “ “
ಪರ್ಯಾಯಸೇ ದೋನೋಂಮೇಂ (ಬಾಜೂಬನ್ದ ಔರ ಅಂಗೂಠೀ ಮೇಂ) ಉತ್ಪತ್ತಿ -ವಿನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನ ಹೋನೇಸೇ ಧ್ರೌವ್ಯತ್ವ ದಿಖಾಈ ದೇತಾ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ಉತ್ಪಾದ, ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ವಿನಾಶ ಔರ ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೋತಾ ಹೈ, ಐಸಾ ಜಾನನಾ ಚಾಹಿಏ . ಇಸಸೇ (ಯಹ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ ಕಿ) ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಕೇ ಭೀ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣಭೂತ ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ, ಧ್ರೌವ್ಯರೂಪ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅವಶ್ಯಮ್ಭಾವೀ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ದ್ರವ್ಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಹೈ ಔರ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯರೂಪ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ಉತ್ಪಾದ, ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ವಿನಾಶ ಔರ ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ಧ್ರೌವ್ಯತ್ವ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪದಾರ್ಥಕೇ ಹೋತಾ ಹೈ .
ಪ್ರಶ್ನ : — ‘ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಉತ್ಪಾದಾದಿಕ ತೀನೋಂಸೇ ಕ್ಯೋಂ ಕಹಾ ಹೈ ? ಏಕಮಾತ್ರ ಧ್ರೌವ್ಯಸೇ ಹೀ ಕಹನಾ ಚಾಹಿಯೇ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜೋ ಧ್ರುವ ರಹತಾ ಹೈ ವಹ ಸದಾ ಬನಾ ರಹ ಸಕತಾ ಹೈ ?’
ಉತ್ತರ : — ಯದಿ ಪದಾರ್ಥ ಧ್ರುವ ಹೀ ಹೋ ತೋ ಮಿಟ್ಟೀ, ಸೋನಾ, ದೂಧ ಇತ್ಯಾದಿ ಸಮಸ್ತ ಪದಾರ್ಥ ಏಕ ಹೀ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಕಾರಸೇ ರಹನಾ ಚಾಹಿಯೇ; ಔರ ಘಡಾ, ಕುಂಡಲ, ದಹೀ ಇತ್ಯಾದಿ ಭೇದ ಕಭೀ ನ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ . ಕಿನ್ತು ಐಸಾ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಭೇದ ತೋ ಅವಶ್ಯ ದಿಖಾಈ ದೇತೇ ಹೈಂ . ಇಸಲಿಯೇ ಪದಾರ್ಥ ಸರ್ವಥಾ ಧ್ರುವ ನ ರಹಕರ ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಔರ ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ನಷ್ಟ ಭೀ ಹೋತೇ ಹೈಂ . ಯದಿ ಐಸಾ ನ ಮಾನಾ ಜಾಯೇ ತೋ ಸಂಸಾರಕಾ ಹೀ ಲೋಪ ಹೋ ಜಾಯೇ .
೧. ಐಸೀ ಜೋ ಜೋ ಗಾಥಾಯೇಂ ಶ್ರೀ ಅಮೃತಚಂದ್ರಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತ ತತ್ತ್ವಪ್ರದೀಪಿಕಾ ಟೀಕಾಮೇಂ ನಹೀಂ ಲೇಕಿನ ಶ್ರೀ ಜಯಸೇನಾಚಾರ್ಯದೇವ ವಿರಚಿತ ತಾತ್ಪರ್ಯವೃತ್ತಿ ಟೀಕಾಮೇಂ ಹೈ ಉನ ಗಾಥಾಓಂಕೇ ಅಂತಮೇಂ (“) ಕರಕೇ ಉನ ಗಾಥಾಓಂಕೋ ಅಲಗ ನಂಬರ ದಿಯೇ ಹೈ.