ತಜ್ಜ್ಞಪ್ತಿರ್ಹಿ ಜ್ಞಾನಮ್ . ಶ್ರುತಂ ತು ತತ್ಕಾರಣತ್ವಾತ್ ಜ್ಞಾನತ್ವೇನೋಪಚರ್ಯತ ಏವ . ಏವಂ ಸತಿ ಸೂತ್ರಸ್ಯ ಜ್ಞಪ್ತಿಃ ಶ್ರುತಜ್ಞಾನಮಿತ್ಯಾಯಾತಿ . ಅಥ ಸೂತ್ರಮುಪಾಧಿತ್ವಾನ್ನಾದ್ರಿಯತೇ ಜ್ಞಪ್ತಿರೇವಾವಶಿಷ್ಯತೇ . ಸಾ ಚ ಕೇವಲಿನಃ ಶ್ರುತಕೇವಲಿನಶ್ಚಾತ್ಮಸಂಚೇತನೇ ತುಲ್ಯೈವ ಇತಿ ನಾಸ್ತಿ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಶ್ರುತೋಪಾಧಿಭೇದಃ .. ೩೪ .. ಪ್ರದೀಪಸ್ಥಾನೀಯೇನ ರಾಗಾದಿವಿಕಲ್ಪರಹಿತಪರಮಸಮಾಧಿನಾ ನಿಜಾತ್ಮಾನಂ ಪಶ್ಯತೀತಿ . ಅಯಮತ್ರಾಭಿಪ್ರಾಯಃ ---ಆತ್ಮಾ ಪರೋಕ್ಷಃ, ಕಥಂ ಧ್ಯಾನಂ ಕ್ರಿಯತೇ ಇತಿ ಸನ್ದೇಹಂ ಕೃತ್ವಾ ಪರಮಾತ್ಮಭಾವನಾ ನ ತ್ಯಾಜ್ಯೇತಿ ..೩೩.. ಅಥ ಶಬ್ದರೂಪಂ ದ್ರವ್ಯಶ್ರುತಂ ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಜ್ಞಾನಂ ನಿಶ್ಚಯೇನಾರ್ಥಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿರೂಪಂ ಭಾವಶ್ರುತಮೇವ ಜ್ಞಾನಮಿತಿ ಕಥಯತಿ . ಅಥವಾತ್ಮಭಾವನಾರತೋ ನಿಶ್ಚಯಶ್ರುತಕೇವಲೀ ಭವತೀತಿ ಪೂರ್ವಸೂತ್ರೇ ಭಣಿತಮ್ . ಅಯಂ ತು ವ್ಯವಹಾರಶ್ರುತಕೇವಲೀತಿ ಕಥ್ಯತೇ ---ಸುತ್ತಂ ದ್ರವ್ಯಶ್ರುತಮ್ . ಕಥಮ್ಭೂತಮ್ . ಜಿಣೋವದಿಟ್ಠಂ ಜಿನೋಪದಿಷ್ಟಮ್ . ಕೈಃ ಕೃತ್ವಾ . ಪೋಗ್ಗಲದವ್ವಪ್ಪಗೇಹಿಂ ವಯಣೇಹಿಂ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕೈರ್ದಿವ್ಯಧ್ವನಿವಚನೈಃ . ತಂ ಜಾಣಣಾ ಹಿ ಣಾಣಂ ತೇನ ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಶಬ್ದಶ್ರುತಾಧಾರೇಣ ಜ್ಞಪ್ತಿರರ್ಥಪರಿ- ಚ್ಛಿತ್ತಿರ್ಜ್ಞಾನಂ ಭಣ್ಯತೇ ಹಿ ಸ್ಫು ಟಮ್ . ಸುತ್ತಸ್ಸ ಯ ಜಾಣಣಾ ಭಣಿಯಾ ಪೂರ್ವೋಕ್ತದ್ರವ್ಯಶ್ರುತಸ್ಯಾಪಿ ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಜ್ಞಾನವ್ಯಪದೇಶೋ ಭವತಿ ನ ತು ನಿಶ್ಚಯೇನೇತಿ . ತಥಾ ಹಿ --ಯಥಾ ನಿಶ್ಚಯೇನ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧೈಕಸ್ವಭಾವೋ ಜೀವಃ ಪಶ್ಚಾದ್ವಯವಹಾರೇಣ ನರನಾರಕಾದಿರೂಪೋಽಪಿ ಜೀವೋ ಭಣ್ಯತೇ; ತಥಾ ನಿಶ್ಚಯೇನಾಖಣ್ಡೈಕಪ್ರತಿಭಾಸರೂಪಂ ಸಮಸ್ತ- ವಸ್ತುಪ್ರಕಾಶಕಂ ಜ್ಞಾನಂ ಭಣ್ಯತೇ, ಪಶ್ಚಾದ್ವಯವಹಾರೇಣ ಮೇಘಪಟಲಾವೃತಾದಿತ್ಯಸ್ಯಾವಸ್ಥಾವಿಶೇಷವತ್ಕರ್ಮಪಟಲಾವೃತಾ- ಖಣ್ಡೈಕಜ್ಞಾನರೂಪಜೀವಸ್ಯ ಮತಿಜ್ಞಾನಶ್ರುತಜ್ಞಾನಾದಿವ್ಯಪದೇಶೋ ಭವತೀತಿ ಭಾವಾರ್ಥಃ ..೩೪.. ಅಥ ಭಿನ್ನಜ್ಞಾನೇನಾತ್ಮಾ

ಸ್ವಯಂ ಜಾನಕರ ಉಪದಿಷ್ಟ ೧ಸ್ಯಾತ್ಕಾರ ಚಿಹ್ನಯುಕ್ತ, ಪೌದಗಲಿಕ ಶಬ್ದಬ್ರಹ್ಮ ಹೈ . ಉಸಕೀ ೨ಜ್ಞಪ್ತಿ (-ಶಬ್ದಬ್ರಹ್ಮಕೋ ಜಾನನೇವಾಲೀ ಜ್ಞಾತೃಕ್ರಿಯಾ) ಸೋ ಜ್ಞಾನ ಹೈ; ಶ್ರುತ (-ಸೂತ್ರ) ತೋ ಉಸಕಾ (-ಜ್ಞಾನಕಾ) ಕಾರಣ ಹೋನೇಸೇ ಜ್ಞಾನಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಉಪಚಾರಸೇ ಹೀ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ (ಜೈಸೇ ಕಿ ಅನ್ನಕೋ ಪ್ರಾಣ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ) . ಐಸಾ ಹೋನೇಸೇ ಯಹ ಫಲಿತ ಹುಆ ಕಿ ‘ಸೂತ್ರಕೀ ಜ್ಞಪ್ತಿ’ ಸೋ ಶ್ರುತಜ್ಞಾನ ಹೈ . ಅಬ ಯದಿ ಸೂತ್ರ ತೋ ಉಪಾಧಿ ಹೋನೇಸೇ ಉಸಕಾ ಆದರ ನ ಕಿಯಾ ಜಾಯೇ ತೋ ‘ಜ್ಞಪ್ತಿ’ ಹೀ ಶೇಷ ರಹ ಜಾತೀ ಹೈ; (‘ಸೂತ್ರಕೀ ಜ್ಞಪ್ತಿ’ ಕಹನೇ ಪರ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಜ್ಞಪ್ತಿ ಕಹೀಂ ಪೌದ್ಗಲಿಕ ಸೂತ್ರಕೀ ನಹೀಂ, ಕಿನ್ತು ಆತ್ಮಾಕೀ ಹೈ; ಸೂತ್ರ ಜ್ಞಪ್ತಿಕಾ ಸ್ವರೂಪಭೂತ ನಹೀಂ, ಕಿನ್ತು ವಿಶೇಷ ವಸ್ತು ಅರ್ಥಾತ್ ಉಪಾಧಿ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸೂತ್ರ ನ ಹೋ ತೋ ವಹಾಂ ಭೀ ಜ್ಞಪ್ತಿ ತೋ ಹೋತೀ ಹೀ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ಯದಿ ಸೂತ್ರಕೋ ನ ಗಿನಾ ಜಾಯ ತೋ ‘ಜ್ಞಪ್ತಿ’ ಹೀ ಶೇಷ ರಹತೀ ಹೈ .) ಔರ ವಹ (-ಜ್ಞಪ್ತಿ) ಕೇವಲೀ ಔರ ಶ್ರುತಕೇವಲೀಕೇ ಆತ್ಮಾನುಭವನಮೇಂ ಸಮಾನ ಹೀ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ಜ್ಞಾನಮೇಂ ಶ್ರುತ- ಉಪಾಧಿಕೃತ ಭೇದ ನಹೀಂ ಹೈ ..೩೪..

೧. ಸ್ಯಾತ್ಕಾರ = ‘ಸ್ಯಾತ್’ ಶಬ್ದ . (ಸ್ಯಾತ್ = ಕಥಂಚಿತ್; ಕಿಸೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ)

೨. ಜ್ಞಪ್ತಿ = ಜಾನನಾ; ಜಾನನೇಕೀ ಕ್ರಿಯಾ; ಜಾನನಕ್ರಿಯಾ .

೫೮ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-