ಸದ್ಭೂತಾಸದ್ಭೂತತಾಮಾಯಾನ್ತೋ ಯೇ ಯಾವನ್ತಃ ಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತೇ ತಾವನ್ತಸ್ತಾತ್ಕಾಲಿಕಾ ಇವಾತ್ಯನ್ತಸಂಕರೇಣಾಪ್ಯ- ವಧಾರಿತವಿಶೇಷಲಕ್ಷಣಾ ಏಕಕ್ಷಣ ಏವಾವಬೋಧಸೌಧಸ್ಥಿತಿಮವತರನ್ತಿ . ನ ಖಲ್ವೇತದಯುಕ್ತಮ್ — ದೃಷ್ಟಾ- ವಿರೋಧಾತ್; ದ್ರಶ್ಯತೇ ಹಿ ಛದ್ಮಸ್ಥಸ್ಯಾಪಿ ವರ್ತಮಾನಮಿವ ವ್ಯತೀತಮನಾಗತಂ ವಾ ವಸ್ತು ಚಿನ್ತಯತಃ ಸಂವಿದಾಲಮ್ಬಿತಸ್ತದಾಕಾರಃ . — ಕಿಂಚ ಚಿತ್ರಪಟೀಸ್ಥಾನೀಯತ್ವಾತ್ ಸಂವಿದಃ; ಯಥಾ ಹಿ ಚಿತ್ರಪಟಯಾಮತಿ- ವಾಹಿತಾನಾಮನುಪಸ್ಥಿತಾನಾಂ ವರ್ತಮಾನಾನಾಂ ಚ ವಸ್ತೂನಾಮಾಲೇಖ್ಯಾಕಾರಾಃ ಸಾಕ್ಷಾದೇಕಕ್ಷಣ ಏವಾವಭಾಸನ್ತೇ, ತಥಾ ಸಂವಿದ್ಭಿತ್ತಾವಪಿ . — ಕಿಂ ಚ ಸರ್ವಜ್ಞೇಯಾಕಾರಾಣಾಂ ತಾದಾತ್ವಿಕ ತ್ವಾವಿರೋಧಾತ್; ಯಥಾ ಹಿ ಪ್ರಧ್ವಸ್ತಾನಾಮನುದಿತಾನಾಂ ಚ ವಸ್ತೂನಾಮಾಲೇಖ್ಯಾಕಾರಾ ವರ್ತಮಾನಾ ಏವ, ತಥಾತೀತಾನಾಮನಾಗತಾನಾಂ ಚ ಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರಾ ವರ್ತಮಾನಾ ಏವ ಭವನ್ತಿ ..೩೭.. ಪೂರ್ವೋಕ್ತಾಃ ಪರ್ಯಾಯಾ ವರ್ತನ್ತೇ ಪ್ರತಿಭಾಸನ್ತೇ ಪ್ರತಿಸ್ಫು ರನ್ತಿ . ಕ್ಕ . ಣಾಣೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನೇ . ಕಥಂಭೂತಾ ಇವ . ತಕ್ಕಾಲಿಗೇವ ತಾತ್ಕಾಲಿಕಾ ಇವ ವರ್ತಮಾನಾ ಇವ . ಕಾಸಾಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಿನಃ . ತಾಸಿಂ ದವ್ವಜಾದೀಣಂ ತಾಸಾಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಾನಾಂ ದೂಸರೀ ಪ್ರಗಟ ಹೋನೇವಾಲೀ), ವಿದ್ಯಮಾನತಾ ಔರ ಅವಿದ್ಯಮಾನತಾಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಜೋ ಜಿತನೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ, ವೇ ಸಬ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ (ವರ್ತಮಾನಕಾಲೀನ) ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ಭಾಂತಿ, ಅತ್ಯನ್ತ ೧ಮಿಶ್ರಿತ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಸಬ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣ ಸ್ಪಷ್ಟ ಜ್ಞಾತ ಹೋಂ ಇಸಪ್ರಕಾರ, ಏಕ ಕ್ಷಣಮೇಂ ಹೀ, ಜ್ಞಾನಮಂದಿರಮೇಂ ಸ್ಥಿತಿಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೀ ಹೈಂ . ಯಹ (ತೀನೋಂ ಕಾಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ವರ್ತಮಾನ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ಭಾಂತಿ ಜ್ಞಾನಮೇಂ ಜ್ಞಾತ ಹೋನಾ) ಅಯುಕ್ತ ನಹೀಂ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ —
(೧) ಉಸಕಾ ದೃಷ್ಟಾನ್ತಕೇ ಸಾಥ (ಜಗತಮೇಂ ಜೋ ದಿಖಾಈ ದೇತಾ ಹೈ — ಅನುಭವಮೇಂ ಆತಾ ಹೈ ಉಸಕೇ ಸಾಥ ) ಅವಿರೋಧ ಹೈ . (ಜಗತಮೇಂ ) ದಿಖಾಈ ದೇತಾ ಹೈ ಕಿ ಛದ್ಮಸ್ಥಕೇ ಭೀ, ಜೈಸೇ ವರ್ತಮಾನ ವಸ್ತುಕಾ ಚಿಂತವನ ಕರತೇ ಹುಏ ಜ್ಞಾನ ಉಸಕೇ ಆಕಾರಕಾ ಅವಲಮ್ಬನ ಕರತಾ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಭೂತ ಔರ ಭವಿಷ್ಯತ ವಸ್ತುಕಾ ಚಿಂತವನ ಕರತೇ ಹುಏ (ಭೀ) ಜ್ಞಾನ ಉಸಕೇ ಆಕಾರಕಾ ಅವಲಮ್ಬನ ಕರತಾ ಹೈ .
(೨) ಔರ ಜ್ಞಾನ ಚಿತ್ರಪಟಕೇ ಸಮಾನ ಹೈ . ಜೈಸೇ ಚಿತ್ರಪಟಮೇಂ ಅತೀತ, ಅನಾಗತ ಔರ ವರ್ತಮಾನ ವಸ್ತುಓಂಕೇ ೨ಆಲೇಖ್ಯಾಕಾರ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಏಕ ಕ್ಷಣಮೇಂ ಹೀ ಭಾಸಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ; ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಜ್ಞಾನರೂಪೀ ಭಿತ್ತಿಮೇಂ (-ಜ್ಞಾನಭೂಮಿಕಾಮೇಂ, ಜ್ಞಾನಪಟಮೇಂ ) ಭೀ ಅತೀತ, ಅನಾಗತ ಔರ ವರ್ತಮಾನ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಏಕ ಕ್ಷಣಮೇಂ ಹೀ ಭಾಸಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ .
(೩) ಔರ ಸರ್ವ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರೋಂಕೀ ತಾತ್ಕಾಲಿಕತಾ (ವರ್ತಮಾನತಾ, ಸಾಮ್ಪ್ರತಿಕತಾ) ಅವಿರುದ್ಧ ಹೈ . ಜೈಸೇ ನಷ್ಟ ಔರ ಅನುತ್ಪನ್ನ ವಸ್ತುಓಂಕೇ ಆಲೇಖ್ಯಾಕಾರ ವರ್ತಮಾನ ಹೀ ಹೈಂ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಅತೀತ ಔರ ಅನಾಗತ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರ ವರ್ತಮಾನ ಹೀ ಹೈಂ .
೬೪ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
೧. ಜ್ಞಾನಮೇಂ ಸಮಸ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೀ ತೀನೋಂಕಾಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಜ್ಞಾತ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪರ್ಯಾಯಕಾ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸ್ವರೂಪ -ಪ್ರದೇಶ, ಕಾಲ, ಆಕಾರ ಇತ್ಯಾದಿ ವಿಶೇಷತಾಯೇಂ – ಸ್ಪಷ್ಟ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ; ಸಂಕರ – ವ್ಯತಿಕರ ನಹೀಂ ಹೋತೇ .
೨. ಆಲೇಖ್ಯ = ಆಲೇಖನ ಯೋಗ್ಯ; ಚಿತ್ರಿತ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ .