മനുഷ്യ ഇത്യാദി . ഗുണദ്വാരേണായതാനൈക്യപ്രതിപത്തിനിബന്ധനോ ഗുണപര്യായഃ . സോപി ദ്വിവിധഃ,
സ്വഭാവപര്യായോ വിഭാവപര്യായശ്ച . തത്ര സ്വഭാവപര്യായോ നാമ സമസ്തദ്രവ്യാണാമാത്മീയാത്മീയാഗുരുലഘു-
ഗുണദ്വാരേണ പ്രതിസമയസമുദീയമാനഷട്സ്ഥാനപതിതവൃദ്ധിഹാനിനാനാത്വാനുഭൂതിഃ, വിഭാവപര്യായോ നാമ
രൂപാദീനാം ജ്ഞാനാദീനാം വാ സ്വപരപ്രത്യയപ്രവര്തമാനപൂര്വോത്തരാവസ്ഥാവതീര്ണതാരതമ്യോപദര്ശിതസ്വഭാവ-
വിശേഷാനേകത്വാപത്തിഃ . അഥേദം ദൃഷ്ടാന്തേന ദ്രഢയതി — യഥൈവ ഹി സര്വ ഏവ പടോവസ്ഥായിനാ വിസ്താര-
സാമാന്യസമുദായേനാഭിധാവതായതസാമാന്യസമുദായേന ചാഭിനിര്വര്ത്യമാനസ്തന്മയ ഏവ, തഥൈവ ഹി
സര്വ ഏവ പദാര്ഥോവസ്ഥായിനാ വിസ്താരസാമാന്യസമുദായേനാഭിധാവതായതസാമാന്യസമുദായേന ച
ദ്രവ്യപര്യായഗുണപര്യായനിരൂപണമുഖ്യതാ . അഥാനന്തരം ‘ണ ഹവദി ജദി സദ്ദവ്വം’ ഇത്യാദിഗാഥാചതുഷ്ടയേന സത്താ-
ദ്രവ്യയോരഭേദവിഷയേ യുക്തിം കഥയതി, തദനന്തരം ‘ജോ ഖലു ദവ്വസഹാവോ’ ഇത്യാദി സത്താദ്രവ്യയോര്ഗുണഗുണികഥനേന
പ്രഥമഗാഥാ, ദ്രവ്യേണ സഹ ഗുണപര്യായയോരഭേദമുഖ്യത്വേന ‘ണത്ഥി ഗുണോ ത്തി വ കോഈ’ ഇത്യാദി ദ്വിതീയാ ചേതി
സ്വതന്ത്രഗാഥാദ്വയം, തദനന്തരം ദ്രവ്യസ്യ ദ്രവ്യാര്ഥികനയേന സദുത്പാദോ ഭവതി, പര്യായാര്ഥികനയേനാസദിത്യാദി-
കഥനരൂപേണ ‘ഏവംവിഹം’ ഇതിപ്രഭൃതി ഗാഥാചതുഷ്ടയം, തതശ്ച ‘അത്ഥി ത്തി യ’ ഇത്യാദ്യേകസൂത്രേണ
നയസപ്തഭങ്ഗീവ്യാഖ്യാനമിതി സമുദായേന ചതുര്വിംശതിഗാഥാഭിരഷ്ടഭിഃ സ്ഥലൈര്ദ്രവ്യനിര്ണയം കരോതി . തദ്യഥാ – അഥ
സമ്യക്ത്വം കഥയതി —
൧൬൪പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
ഹൈ — ജൈസേ കി ജീവപുദ്ഗലാത്മക ദേവ, മനുഷ്യ ഇത്യാദി . ഗുണ ദ്വാരാ ആയതകീ അനേകതാകീ
പ്രതിപത്തികീ കാരണഭൂത ഗുണപര്യായ ഹൈ . വഹ ഭീ ദോ പ്രകാര ഹൈ . (൧) സ്വഭാവപര്യായ ഔര (൨)
വിഭാവപര്യായ . ഉസമേം സമസ്ത ദ്രവ്യോംകേ അപനേ -അപനേ അഗുരുലഘുഗുണ ദ്വാരാ പ്രതിസമയ പ്രഗട ഹോനേവാലീ
ഷട്സ്ഥാനപതിത ഹാനി -വൃദ്ധിരൂപ അനേകത്വകീ അനുഭൂതി വഹ സ്വഭാവപര്യായ ഹൈ; (൨) രൂപാദികേ യാ
ജ്ഞാനാദികേ ൧സ്വ -പരകേ കാരണ പ്രവര്തമാന ൨പൂര്വോത്തര അവസ്ഥാമേം ഹോനേവാലേ താരതമ്യകേ കാരണ ദേഖനേമേം
ആനേവാലേ സ്വഭാവവിശേഷരൂപ അനേകത്വകീ ൩ആപത്തി വിഭാവപര്യായ ഹൈ .
അബ യഹ (പൂര്വോക്ത കഥന) ദൃഷ്ടാന്തസേ ദൃഢ കരതേ ഹൈം : —
ജൈസേ സമ്പൂര്ണ ൪പട, അവസ്ഥായീ (-സ്ഥിര) വിസ്താരസാമാന്യസമുദായസേ ഔര ദൌഡതേ
(-ബഹതേ, പ്രവാഹരൂപ) ഹുയേ ഐസേ ആയതസാമാന്യസമുദായസേ രചിത ഹോതാ ഹുആ തന്മയ ഹീ ഹൈ,
ഉസീപ്രകാര സമ്പൂര്ണ പദാര്ഥ ‘ദ്രവ്യ’ നാമക അവസ്ഥായീ വിസ്താരസാമാന്യസമുദായസേ ഔര ദൌഡതേ ഹുയേ
ആയതസാമാന്യസമുദായസേ രചിത ഹോതാ ഹുആ ദ്രവ്യമയ ഹീ ഹൈ . ഔര ജൈസേ പടമേം, അവസ്ഥായീ
വിസ്താരസാമാന്യസമുദായ യാ ദൌഡതേ ഹുയേ ആയതസാമാന്യസമുദായ ഗുണോംസേ രചിത ഹോതാ ഹുആ ഗുണോംസേ
൧. സ്വ ഉപാദാന ഔര പര നിമിത്ത ഹൈ . ൨. പൂര്വോത്തര = പഹലേകീ ഔര ബാദകീ .
൩. ആപത്തി = ആപതിത, ആപഡനാ . ൪. പട = വസ്ത്ര