നേച്ഛതി സ ഖലു പരസമയ ഏവ ദ്രഷ്ടവ്യഃ ..൯൮..
അഥോത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാത്മകത്വേപി സദ് ദ്രവ്യം ഭവതീതി വിഭാവയതി —
സദവട്ഠിദം സഹാവേ ദവ്വം ദവ്വസ്സ ജോ ഹി പരിണാമോ .
അത്ഥേസു സോ സഹാവോ ഠിദിസംഭവണാസസംബദ്ധോ ..൯൯..
സദവസ്ഥിതം സ്വഭാവേ ദ്രവ്യം ദ്രവ്യസ്യ യോ ഹി പരിണാമഃ .
അര്ഥേഷു സ സ്വഭാവഃ സ്ഥിതിസംഭവനാശസംബദ്ധഃ ..൯൯..
ഇഹ ഹി സ്വഭാവേ നിത്യമവതിഷ്ഠമാനത്വാത്സദിതി ദ്രവ്യമ് . സ്വഭാവസ്തു ദ്രവ്യസ്യ ധ്രൌവ്യോ-
ത്പാദോച്ഛേദൈക്യാത്മകപരിണാമഃ . യഥൈവ ഹി ദ്രവ്യവാസ്തുനഃ സാമസ്ത്യേനൈകസ്യാപി വിഷ്കമ്ഭക്രമ-
സതി സത്തൈവ ദ്രവ്യം ഭവതീതി പ്രജ്ഞാപയതി — സദവട്ഠിദം സഹാവേ ദവ്വം ദ്രവ്യം മുക്താത്മദ്രവ്യം ഭവതി . കിം കര്തൃ .
സദിതി ശുദ്ധചേതനാന്വയരൂപമസ്തിത്വമ് . കിംവിശിഷ്ടമ് . അവസ്ഥിതമ് . ക്വ . സ്വഭാവേ . സ്വഭാവം കഥയതി —
ദവ്വസ്സ ജോ ഹി പരിണാമോ തസ്യ പരമാത്മദ്രവ്യസ്യ സംബന്ധീ ഹി സ്ഫു ടം യഃ പരിണാമഃ . കേഷു വിഷയേഷു . അത്ഥേസു
൧൮൬പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
ഐസാ ഹോനേസേ (യഹ നിശ്ചിത ഹുആ കി) ദ്രവ്യ സ്വയമേവ സത് ഹൈ . ജോ ഐസാ നഹീം മാനതാ വഹ
(ഉസേ) വാസ്തവമേം ‘പരസമയ’ (മിഥ്യാദൃഷ്ടി) ഹീ മാനനാ ..൯൮..
അബ, യഹ ബതലാതേ ഹൈം കി ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യാത്മക ഹോനേ പര ഭീ ദ്രവ്യ ‘സത്’ ഹൈ : —
അന്വയാര്ഥ : — [സ്വഭാവേ ] സ്വഭാവമേം [അവസ്ഥിതം ] അവസ്ഥിത (ഹോനേസേ) [ദ്രവ്യം ] ദ്രവ്യ
[സത് ] ‘സത്’ ഹൈ; [ദ്രവ്യസ്യ ] ദ്രവ്യകാ [യഃ ഹി ] ജോ [സ്ഥിതിസംഭവനാശസംബദ്ധഃ ]
ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യ സഹിത [പരിണാമഃ ] പരിണാമ ഹൈ [സഃ ] വഹ [അര്ഥേഷു സ്വഭാവഃ ] പദാര്ഥോംകാ
സ്വഭാവ ഹൈ ..൯൯..
ടീകാ : — യഹാ
(വിശ്വമേം) സ്വഭാവമേം നിത്യ അവസ്ഥിത ഹോനേസേ ദ്രവ്യ ‘സത്’ ഹൈ . സ്വഭാവ
ദ്രവ്യകാ ധ്രൌവ്യ -ഉത്പാദ -വിനാശകീ ഏകതാസ്വരൂപ പരിണാമ ഹൈ .
ജൈസേ ൧ദ്രവ്യകാ വാസ്തു സമഗ്രപനേ ദ്വാരാ (അഖണ്ഡതാ ദ്വാരാ) ഏക ഹോനേപര ഭീ, വിസ്താരക്രമമേം
൧. ദ്രവ്യകാ വാസ്തു = ദ്രവ്യകാ സ്വ -വിസ്താര, ദ്രവ്യകാ സ്വ -ക്ഷേത്ര, ദ്രവ്യകാ സ്വ -ആകാര, ദ്രവ്യകാ സ്വ -ദല .
(വാസ്തു = ഘര, നിവാസസ്ഥാന, ആശ്രയ, ഭൂമി .)
ദ്രവ്യോ സ്വഭാവ വിഷേ അവസ്ഥിത, തേഥീ ‘സത്’ സൌ ദ്രവ്യ ഛേ ;
ഉത്പാദ -ധ്രൌവ്യ -വിനാശയുത പരിണാമ ദ്രവ്യസ്വഭാവ ഛേ. ൯൯.