പര്യായദ്രവ്യത്വേഷു പ്രത്യേകവര്തീന്യപ്യുത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാണി ത്രിസ്വഭാവസ്പര്ശിനി ദ്രവ്യേ സാമസ്ത്യേനൈക-
സമയ ഏവാവലോക്യന്തേ . യഥൈവ ച വര്ധമാനപിണ്ഡമൃത്തികാത്വവര്തീന്യുത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാണി മൃത്തികൈവ,
ന വസ്ത്വന്തരം; തഥൈവോത്തരപ്രാക്തനപര്യായദ്രവ്യത്വവര്തീന്യപ്യുത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാണി ദ്രവ്യമേവ, ന ഖല്വ-
ര്ഥാന്തരമ് ..൧൦൨..
അഥ ദ്രവ്യസ്യോത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാണ്യനേകദ്രവ്യപര്യായദ്വാരേണ ചിന്തയതി —
പാഡുബ്ഭവദി യ അണ്ണോ പജ്ജാഓ പജ്ജഓ വയദി അണ്ണോ .
ദവ്വസ്സ തം പി ദവ്വം ണേവ പണട്ഠം ണ ഉപ്പണ്ണം ..൧൦൩..
പ്രാദുര്ഭവതി ചാന്യഃ പര്യായഃ പര്യായോ വ്യേതി അന്യഃ .
ദ്രവ്യസ്യ തദപി ദ്രവ്യം നൈവ പ്രണഷ്ടം നോത്പന്നമ് ..൧൦൩..
൧൯൮പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
സര്വദ്രവ്യപര്യായേഷ്വവബോദ്ധവ്യമിത്യര്ഥഃ ..൧൦൨.. ഏവമുത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യരൂപലക്ഷണവ്യാഖ്യാനമുഖ്യതയാ ഗാഥാ-
ത്രയേണ തൃതീയസ്ഥലം ഗതമ് . അഥ ദ്രവ്യപര്യായേണോത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാണി ദര്ശയതി — പാഡുബ്ഭവദി യ പ്രാദുര്ഭവതി ച
ജായതേ . അണ്ണോ അന്യഃ കശ്ചിദപൂര്വാനന്തജ്ഞാനസുഖാദിഗുണാസ്പദഭൂതഃ ശാശ്വതികഃ . സ കഃ . പജ്ജാഓ
൧ത്രിസ്വഭാവസ്പര്ശീ ദ്രവ്യമേം വേ സംപൂര്ണതയാ (തീനോം ഏകസാഥ) ഏക സമയമേം ഹീ ദേഖേ ജാതേ ഹൈം .
ഔര ജൈസേ രാമപാത്ര, മൃത്തികാപിണ്ഡ തഥാ മിട്ടീപനമേം പ്രവര്തമാന ഉത്പാദ, വ്യയ ഔര ധ്രൌവ്യ
മിട്ടീ ഹീ ഹൈം, അന്യ വസ്തു നഹീം; ഉസീപ്രകാര ഉത്തര പര്യായ, പൂര്വ പര്യായ, ഔര ദ്രവ്യത്വമേം പ്രവര്തമാന
ഉത്പാദ, വ്യയ ഔര ധ്രൌവ്യ ദ്രവ്യ ഹീ ഹൈം, അന്യ പദാര്ഥ നഹീം ..൧൦൨..
അബ, ദ്രവ്യകേ ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യകോ ൨അനേകദ്രവ്യപര്യായ ദ്വാരാ വിചാരതേ ഹൈം : —
അന്വയാര്ഥ : — [ദ്രവ്യസ്യ ] ദ്രവ്യകീ [അന്യഃ പര്യായഃ ] അന്യ പര്യായ [പ്രാദുര്ഭവതി ]
ഉത്പന്ന ഹോതീ ഹൈ [ച ] ഔര [അന്യഃ പര്യായഃ ] കോഈ അന്യ പര്യായ [വ്യേതി ] നഷ്ട ഹോതീ ഹൈ;
[തദപി ] ഫി ര ഭീ [ദ്രവ്യം ] ദ്രവ്യ [പ്രണഷ്ടം ന ഏവ ] ന തോ നഷ്ട ഹൈ, [ഉത്പന്നം ന ] ന ഉത്പന്ന ഹൈ (-
വഹ ധ്രുവ ഹൈ .)..൧൦൩..
൧. ത്രിസ്വഭാവസ്പര്ശീ = തീനോം സ്വഭാവോംകോ സ്പര്ശ കരനേവാലാ . (ദ്രവ്യ ഉത്പാദ, വ്യയ ഔര ധ്രൌവ്യ – ഇന തീനോം
സ്വഭാവോംകോ ധാരണ കരതാ ഹൈ .)
൨. അനേകദ്രവ്യപര്യായ = ഏകസേ അധിക ദ്രവ്യോംകേ സംയോഗസേ ഹോനേവാലീ പര്യായ .
ഉപജേ ദരവനോ അന്യ പര്യയ, അന്യ കോ വിണസേ വളീ,
പണ ദ്രവ്യ തോ നഥീ നഷ്ട കേ ഉത്പന്ന ദ്രവ്യ നഥീ തഹീം. ൧൦൩.