അഥ ദ്രവ്യസ്യോത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാണ്യേകദ്രവ്യപര്യായദ്വാരേണ ചിന്തയതി —
പരിണമദി സയം ദവ്വം ഗുണദോ യ ഗുണംതരം സദവിസിട്ഠം .
തമ്ഹാ ഗുണപജ്ജായാ ഭണിയാ പുണ ദവ്വമേവ ത്തി ..൧൦൪..
പരിണമതി സ്വയം ദ്രവ്യം ഗുണതശ്ച ഗുണാന്തരം സദവിശിഷ്ടമ് .
തസ്മാദ്ഗുണപര്യായാ ഭണിതാഃ പുനഃ ദ്രവ്യമേവേതി ..൧൦൪..
ഏകദ്രവ്യപര്യായാ ഹി ഗുണപര്യായാഃ, ഗുണപര്യായാണാമേകദ്രവ്യത്വാത് . ഏകദ്രവ്യത്വം ഹി
തേഷാം സഹകാരഫലവത് . യഥാ കില സഹകാരഫലം സ്വയമേവ ഹരിതഭാവാത് പാണ്ഡുഭാവം പരിണമ-
ത്പൂര്വോത്തരപ്രവൃത്തഹരിതാപാണ്ഡുഭാവാഭ്യാമനുഭൂതാത്മസത്താകം ഹരിതപാണ്ഡുഭാവാഭ്യാം സമമവിശിഷ്ടസത്താക-
൨൦൦പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
വിനാശോ നാസ്തി, തതഃ കാരണാദ്ദ്രവ്യപര്യായാ അപി ദ്രവ്യലക്ഷണം ഭവന്തീത്യഭിപ്രായഃ ..൧൦൩.. അഥ
ദ്രവ്യസ്യോത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാണി ഗുണപര്യായമുഖ്യത്വേന പ്രതിപാദയതി — പരിണമദി സയം ദവ്വം പരിണമതി സ്വയം
സ്വയമേവോപാദാനകാരണഭൂതം ജീവദ്രവ്യം കര്തൃ . കം പരിണമതി . ഗുണദോ യ ഗുണംതരം നിരുപരാഗസ്വസംവേദനജ്ഞാന-
അബ, ദ്രവ്യകേ ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യ ഏകദ്രവ്യപര്യായ ദ്വാരാ വിചാരതേ ഹൈം : —
അന്വയാര്ഥ : — [സദവിശിഷ്ടം ] സത്താപേക്ഷാസേ അവിശിഷ്ടരൂപസേ, [ദ്രവ്യം സ്വയം ] ദ്രവ്യ സ്വയം
ഹീ [ഗുണതഃ ച ഗുണാന്തരം ] ഗുണസേ ഗുണാന്തരരൂപ [പരിണമതേ ] പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ, അര്ഥാത് ദ്രവ്യ സ്വയം
ഹീ ഏക ഗുണപര്യായമേംസേ അന്യ ഗുണപര്യായരൂപ പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ, ഔര ഉസകീ സത്താ ഗുണപര്യായോംകീ
സത്താകേ സാഥ അവിശിഷ്ട — അഭിന്ന — ഏക ഹീ രഹതീ ഹൈ), [തസ്മാത് പുനഃ ] ഔര ഉനസേ
[ഗുണപര്യായാഃ] ഗുണപര്യായേം [ദ്രവ്യമ് ഏവ ഇതി ഭണിതാഃ ] ദ്രവ്യ ഹീ കഹീ ഗഈ ഹൈം ..൧൦൪..
ടീകാ : — ഗുണപര്യായേം ഏക ദ്രവ്യപര്യായേം ഹൈം, ക്യോംകി ഗുണപര്യായോംകോ ഏക ദ്രവ്യപനാ ഹൈ,
(അര്ഥാത് ഗുണപര്യായേം ഏകദ്രവ്യകീ പര്യായേം ഹൈം, ക്യോംകി വേ ഏക ഹീ ദ്രവ്യ ഹൈം — ഭിന്ന -ഭിന്ന ദ്രവ്യ
നഹീം .) ഉനകാ ഏകദ്രവ്യത്വ ആമ്രഫലകീ ഭാ
തി ഹൈ . ജൈസേ – ആമ്രഫല സ്വയം ഹീ ഹരിതഭാവമേംസേ
പീതഭാവരൂപ പരിണമിത ഹോതാ ഹുആ, പ്രഥമ ഔര പശ്ചാത് പ്രവര്തമാന ഹരിതഭാവ ഔര പീതഭാവകേ
ദ്വാരാ അപനീ സത്താകാ അനുഭവ കരതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ഹരിതഭാവ ഔര പീതഭാവകേ സാഥ ൧അവിശിഷ്ട
സത്ത്വ സ്വയം ദരവ ഗുണഥീ ഗുണാംതര പരിണമേ,
തേഥീ വളീ ദ്രവ്യ ജ കഹ്യാ ഛേ സര്വഗുണപര്യായനേ. ൧൦൪.
൧. അവിശിഷ്ട സത്താവാലാ = അഭിന്ന സത്താവാലാ; ഏക സത്താവാലാ; (ആമകീ സത്താ ഹരേ ഔര പീലേ ഭാവകീ സത്താസേ
അഭിന്ന ഹൈ, ഇസലിയേ ആമ ഔര ഹരിതഭാവ തഥാ പീതഭാവ ഏക ഹീ വസ്തു ഹൈം, ഭിന്ന നഹീം .)