കിലാശ്രിത്യ വര്തിനീ നിര്ഗുണൈകഗുണസമുദിതാ വിശേഷണം വിധായികാ വൃത്തിസ്വരൂപാ ച സത്താ ഭവതി, ന ഖലു തദനാശ്രിത്യ വര്തി ഗുണവദനേകഗുണസമുദിതം വിശേഷ്യം വിധീയമാനം വൃത്തിമത്സ്വരൂപം ച ദ്രവ്യം ഭവതി; യത്തു കിലാനാശ്രിത്യ വര്തി ഗുണവദനേകഗുണസമുദിതം വിശേഷ്യം വിധീയമാനം വൃത്തിമത്സ്വരൂപം ച ദ്രവ്യം ഭവതി, ന ഖലു സാശ്രിത്യ വര്തിനീ നിര്ഗുണൈകഗുണസമുദിതാ വിശേഷണം വിധായികാ വൃത്തിസ്വരൂപാ ച സത്താ ഭവതീതി തയോസ്തദ്ഭാവസ്യാഭാവഃ . അത ഏവ ച സത്താദ്രവ്യയോഃ കഥംചിദനര്ഥാന്തരത്വേപി സംജ്ഞാദിരൂപേണ തന്മയം ന ഭവതി . കധമേഗം തന്മയത്വം ഹി കിലൈകത്വലക്ഷണം . സംജ്ഞാദിരൂപേണ തന്മയത്വാഭാവേ കഥമേകത്വം, കിംതു നാനാത്വമേവ . യഥേദം മുക്താത്മദ്രവ്യേ പ്രദേശാഭേദേപി സംജ്ഞാദിരൂപേണ നാനാത്വം കഥിതം തഥൈവ കിസീകേ ആശ്രയകേ ബിനാ രഹനേവാലാ, ഗുണവാലാ, അനേക ഗുണോംസേ നിര്മിത, ൫വിശേഷ്യ, ൬വിധീയമാന ഔര ൭വൃത്തിമാനസ്വരൂപ ഐസാ ദ്രവ്യ നഹീം ഹൈ, തഥാ ജോ കിസീകേ ആശ്രയകേ ബിനാ രഹനേവാലാ, ഗുണവാലാ, അനേക ഗുണോംസേ നിര്മിത, വിശേഷ്യ, വിധീയമാന ഔര വൃത്തിമാനസ്വരൂപ ഐസാ ദ്രവ്യ ഹൈ വഹ കിസീകേ ആശ്രിത രഹനേവാലീ, നിര്ഗുണ, ഏക ഗുണസേ നിര്മിത, വിശേഷണ, വിധായക ഔര വൃത്തിസ്വരൂപ ഐസീ സത്താ നഹീം ഹൈ, ഇസലിയേ ഉനകേ തദ്ഭാവകാ അഭാവ ഹൈ . ഐസാ ഹോനേസേ ഹീ, യദ്യപി, സത്താ ഔര ദ്രവ്യകേ കഥംചിത് അനര്ഥാന്തരത്വ (-അഭിന്നപദാര്ഥത്വ, അനന്യപദാര്ഥത്വ) ഹൈ തഥാപി ഉനകേ സര്വഥാ
൨൦൬പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
൧നിര്ഗുണ, ഏക ഗുണകീ ബനീ ഹുഈ, ൨വിശേഷണ ൩വിധായക ഔര ൪വൃത്തിസ്വരൂപ ജോ സത്താ ഹൈ വഹ
൧. നിര്ഗുണ = ഗുണരഹിത [സത്താ നിര്ഗുണ ഹൈ, ദ്രവ്യ ഗുണവാലാ ഹൈ . ജൈസേ ആമ വര്ണ, ഗംധ സ്പര്ശാദി ഗുണയുക്ത ഹൈ, കിന്തു
വര്ണഗുണ കഹീം ഗംധ, സ്പര്ശ യാ അന്യ കിസീ ഗുണവാലാ നഹീം ഹൈ, ക്യോംകി ന തോ വര്ണ സൂംഘാ ജാതാ ഹൈ ഔര ന
സ്പര്ശ കിയാ ജാതാ ഹൈ . ഔര ജൈസേ ആത്മാ ജ്ഞാനഗുണവാലാ, വീര്യഗുണവാലാ ഇത്യാദി ഹൈ, പരന്തു ജ്ഞാനഗുണ കഹീം
വീര്യഗുണവാലാ യാ അന്യ കിസീ ഗുണവാലാ നഹീം ഹൈ; ഇസീപ്രകാര ദ്രവ്യ അനന്ത ഗുണോംവാലാ ഹൈ, പരന്തു സത്താ ഗുണവാലീ
നഹീം ഹൈ . (യഹാ
, ജൈസേ ദണ്ഡീ ദണ്ഡവാലാ ഹൈ ഉസീപ്രകാര ദ്രവ്യകോ ഗുണവാലാ നഹീം സമഝനാ ചാഹിയേ; ക്യോംകി ദണ്ഡീ
ഔര ദണ്ഡമേം പ്രദേശഭേദ ഹൈ, കിന്തു ദ്രവ്യ ഔര ഗുണ അഭിന്നപ്രദേശീ ഹൈം . ]
൨. വിശേഷണ = വിശേഷതാ; ലക്ഷണ; ഭേദക ധര്മ .൩. വിധായക = വിധാന കരനേവാലാ; രചയിതാ .
൪. വൃത്തി = ഹോനാ, അസ്തിത്വ, ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യ .
൫. വിശേഷ്യ = വിശേഷതാകോ ധാരണ കരനേവാലാ പദാര്ഥ; ലക്ഷ്യ; ഭേദ്യ പദാര്ഥ — ധര്മീ . [ജൈസേ മിഠാസ, സഫേ ദീ,
സചിക്കണതാ ആദി മിശ്രീകേ വിശേഷ ഗുണ ഹൈം, ഔര മിശ്രീ ഇന വിശേഷ ഗുണോംസേ വിശേഷിത ഹോതീ ഹുഈ അര്ഥാത് ഉന
വിശേഷതാഓംസേ ജ്ഞാത ഹോതീ ഹുഈ, ഉന ഭേദോംസേ ഭേദിത ഹോതീ ഹുഈ ഏക പദാര്ഥ ഹൈ; ഔര ജൈസേ ജ്ഞാന, ദര്ശന, ചാരിത്ര,
വീര്യ ഇത്യാദി ആത്മാകേ വിശേഷണ ഹൈ ഔര ആത്മാ ഉന വിശേഷണോംസേ വിശേഷിത ഹോതാ ഹുആ (ലക്ഷിത, ഭേദിത,
പഹചാനാ ജാതാ ഹുആ) പദാര്ഥ ഹൈ, ഉസീപ്രകാര സത്താ വിശേഷണ ഹൈ ഔര ദ്രവ്യ വിശേഷ്യ ഹൈ . (യഹാ
യഹ നഹീം ഭൂലനാ
ചാഹിയേ കി വിശേഷ്യ ഔര വിശേഷണോംകേ പ്രദേശഭേദ നഹീം ഹൈം .)
൬. വിധീയമാന = രചിത ഹോനേവാലാ . (സത്താ ഇത്യാദി ഗുണ ദ്രവ്യകേ രചയിതാ ഹൈ ഔര ദ്രവ്യ ഉനകേ ദ്വാരാ രചാ ജാനേവാലാ പദാര്ഥ ഹൈ .)
൭. വൃത്തിമാന = വൃത്തിവാലാ, അസ്തിത്വവാലാ, സ്ഥിര രഹനേവാലാ . (സത്താ വൃത്തിസ്വരൂപ അര്ഥാത് അസ്തിസ്വരൂപ ഹൈ ഔര ദ്രവ്യ അസ്തിത്വ രഹനേസ്വരൂപ ഹൈ .)