ഏവമേതദ്യഥോദിതപ്രകാരസാകല്യാകലംക ലാംഛനമനാദിനിധനം സത്സ്വഭാവേ പ്രാദുര്ഭാവമാസ്കന്ദതി ദ്രവ്യമ് . സ തു പ്രാദുര്ഭാവോ ദ്രവ്യസ്യ ദ്രവ്യാഭിധേയതായാം സദ്ഭാവനിബദ്ധ ഏവ സ്യാത്; പര്യായാഭിധേയതായാം ത്വസദ്ഭാവനിബദ്ധ ഏവ . തഥാ ഹി — യദാ ദ്രവ്യമേവാഭിധീയതേ ന പര്യായാസ്തദാ പ്രഭവാവസാന- വര്ജിതാഭിര്യൌഗപദ്യപ്രവൃത്താഭിര്ദ്രവ്യനിഷ്പാദികാഭിരന്വയശക്തിഭിഃ പ്രഭവാവസാനലാംഛനാഃ ക്രമപ്രവൃത്താഃ മോക്ഷപര്യായഃ കേവലജ്ഞാനാദിരൂപോ ഗുണസമൂഹശ്ച യേന കാരണേന തദ്ദ്വയമപി പരമാത്മദ്രവ്യം വിനാ നാസ്തി, ന വിദ്യതേ . കസ്മാത് . പ്രദേശാഭേദാദിതി . ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാത്മകശുദ്ധസത്താരൂപം മുക്താത്മദ്രവ്യം ഭവതി . തസ്മാദഭേദേന സത്തൈവ ദ്രവ്യമിത്യര്ഥഃ . യഥാ മുക്താത്മദ്രവ്യേ ഗുണപര്യായാഭ്യാം സഹാഭേദവ്യാഖ്യാനം കൃതം തഥാ യഥാസംഭവം സര്വദ്രവ്യേഷു ജ്ഞാതവ്യമിതി ..൧൧൦.. ഏവം ഗുണഗുണിവ്യാഖ്യാനരൂപേണ പ്രഥമഗാഥാ, ദ്രവ്യസ്യ ഗുണപര്യായാഭ്യാം സഹ ഭേദോ നാസ്തീതി കഥനരൂപേണ ദ്വിതീയാ ചേതി സ്വതന്ത്രഗാഥാദ്വയേന ഷഷ്ഠസ്ഥലം ഗതമ് .. അഥ ദ്രവ്യസ്യ ദ്രവ്യാര്ഥികപര്യായാര്ഥികനയാഭ്യാം സദുത്പാദാസദുത്പാദൌ ദര്ശയതി – ഏവംവിഹസബ്ഭാവേ ഏവംവിധസദ്ഭാവേ സത്താലക്ഷണമുത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യലക്ഷണം ഗുണപര്യായലക്ഷണം ദ്രവ്യം ചേത്യേവംവിധപൂര്വോക്തസദ്ഭാവേ സ്ഥിതം, അഥവാ ഏവംവിഹം സഹാവേ ഇതി പാഠാന്തരമ് . തത്രൈവംവിധം പൂര്വോക്തലക്ഷണം സ്വകീയസദ്ഭാവേ സ്ഥിതമ് . കിമ് . ദവ്വം ദ്രവ്യം കര്തൃ . കിം
അന്വയാര്ഥ : — [ഏവംവിധം ദ്രവ്യം ] ഐസാ (പൂര്വോക്ത) ദ്രവ്യ [സ്വഭാവേ ] സ്വഭാവമേം [ദ്രവ്യാര്ഥപര്യായാര്ഥാഭ്യാം ] ദ്രവ്യാര്ഥിക ഔര പര്യായാര്ഥിക നയോംകേ ദ്വാരാ [സദസദ്ഭാവനിബദ്ധം പ്രാദുര്ഭാവം ] സദ്ഭാവസംബദ്ധ ഔര അസദ്ഭാവസംബദ്ധ ഉത്പാദകോ [സദാ ലഭതേ ] സദാ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ ..൧൧൧..
ടീകാ : — ഇസപ്രകാര യഥോദിത (പൂര്വകഥിത) സര്വ പ്രകാരസേ ൧അകലംക ലക്ഷണവാലാ, അനാദിനിധന വഹ ദ്രവ്യ സത് -സ്വഭാവമേം (അസ്തിത്വസ്വഭാവമേം) ഉത്പാദകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ . ദ്രവ്യകാ വഹ ഉത്പാദ, ദ്രവ്യകീ ൨അഭിധേയതാകേ സമയ സദ്ഭാവസംബദ്ധ ഹീ ഹൈ ഔര പര്യായോംകീ അഭിധേയതാകേ സമയ അസദ്ഭാവസംബദ്ധ ഹീ ഹൈ . ഇസേ സ്പഷ്ട സമഝാതേ ഹൈം : —
ജബ ദ്രവ്യ ഹീ കഹാ ജാതാ ഹൈ — പര്യായേം നഹീം, തബ ഉത്പത്തിവിനാശ രഹിത, യുഗപത് പ്രവര്തമാന, ദ്രവ്യകോ ഉത്പന്ന കരനേവാലീ ൩അന്വയശക്തിയോംകേ ദ്വാരാ, ഉത്പത്തിവിനാശലക്ഷണവാലീ, ക്രമശഃ പ്രവര്തമാന,
൨൧൬പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
൧. അകലംക = നിര്ദോഷ (യഹ ദ്രവ്യ പൂര്വകഥിത സര്വപ്രകാര നിര്ദോഷ ലക്ഷണവാലാ ഹൈ .)
൨. അഭിധേയതാ = കഹനേ യോഗ്യപനാ; വിവക്ഷാ; കഥനീ .
൩. അന്വയശക്തി = അന്വയരൂപശക്തി . (അന്വയശക്തിയാ ഉത്പത്തി ഔര നാശസേ രഹിത ഹൈം, ഏക ഹീ സാഥ പ്രവൃത്ത