ജീവോ ഭവന് ഭവിഷ്യതി നരോമരോ വാ പരോ ഭൂത്വാ പുനഃ .
കിം ദ്രവ്യത്വം പ്രജഹാതി ന ജഹദന്യഃ കഥം ഭവതി ..൧൧൨..
ദ്രവ്യം ഹി താവദ് ദ്രവ്യത്വഭൂതാമന്വയശക്തിം നിത്യമപ്യപരിത്യജദ്ഭവതി സദേവ . യസ്തു ദ്രവ്യസ്യ
പര്യായഭൂതായാ വ്യതിരേകവ്യക്തേഃ പ്രാദുര്ഭാവഃ തസ്മിന്നപി ദ്രവ്യത്വഭൂതായാ അന്വയശക്തേരപ്രച്യവനാദ്
ദ്രവ്യമനന്യദേവ . തതോനന്യത്വേന നിശ്ചീയതേ ദ്രവ്യസ്യ സദുത്പാദഃ . തഥാ ഹി — ജീവോ ദ്രവ്യം
ഭവന്നാരകതിര്യങ്മനുഷ്യദേവസിദ്ധത്വാനാമന്യതമേന പര്യായേണ ദ്രവ്യസ്യ പര്യായദുര്ലലിതവൃത്തിത്വാദ-
വശ്യമേവ ഭവിഷ്യതി . സ ഹി ഭൂത്വാ ച തേന കിം ദ്രവ്യത്വഭൂതാമന്വയശക്തിമുജ്ഝതി, നോജ്ഝതി .
കിം കിം ഭവിഷ്യതി . നിര്വികാരശുദ്ധോപയോഗവിലക്ഷണാഭ്യാം ശുഭാശുഭോപയോഗാഭ്യാം പരിണമ്യ ണരോമരോ വാ പരോ
നരോ ദേവഃ പരസ്തിര്യങ്നാരകരൂപോ വാ നിര്വികാരശുദ്ധോപയോഗേന സിദ്ധോ വാ ഭവിഷ്യതി . ഭവീയ പുണോ ഏവം
പൂര്വോക്തപ്രകാരേണ പുനര്ഭൂത്വാപി . അഥവാ ദ്വിതീയവ്യാഖ്യാനമ് . ഭവന് വര്തമാനകാലാപേക്ഷയാ ഭവിഷ്യതി
ഭാവികാലാപേക്ഷയാ ഭൂത്വാ ഭൂതകാലാപേക്ഷയാ ചേതി കാലത്രയേ ചൈവം ഭൂത്വാപി കിം ദവ്വത്തം പജഹദി കിം ദ്രവ്യത്വം
പരിത്യജതി . ണ ചയദി ദ്രവ്യാര്ഥികനയേന ദ്രവ്യത്വം ന ത്യജതി, ദ്രവ്യാദ്ഭിന്നോ ന ഭവതി . അണ്ണോ കഹം ഹവദി
൨൨൦പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
അന്വയാര്ഥ : — [ജീവഃ ] ജീവ [ഭവന് ] പരിണമിത ഹോതാ ഹുആ [നരഃ ] മനുഷ്യ,
[അമരഃ ] ദേവ [വാ ] അഥവാ [പരഃ ] അന്യ (-തിര്യംച, നാരകീ യാ സിദ്ധ) [ഭവിഷ്യതി ] ഹോഗാ,
[പുനഃ ] പരന്തു [ഭൂത്വാ ] മനുഷ്യ ദേവാദി ഹോകര [കിം ] ക്യാ വഹ [ദ്രവ്യത്വം പ്രജഹാതി ] ദ്രവ്യത്വകോ
ഛോഡ ദേതാ ഹൈ ? [ന ജഹത് ] നഹീം ഛോഡതാ ഹുആ വഹ [അന്യഃ കഥം ഭവതി ] അന്യ കൈസേ ഹോ സകതാ
ഹൈ ? (അര്ഥാത് വഹ അന്യ നഹീം, വഹകാ വഹീ ഹൈ .)..൧൧൨..
ടീകാ : — പ്രഥമ തോ ദ്രവ്യ ദ്രവ്യത്വഭൂത അന്വയശക്തികോ കഭീ ഭീ ന ഛോഡതാ ഹുആ സത്
(വിദ്യമാന) ഹീ ഹൈ . ഔര ദ്രവ്യകേ ജോ പര്യായഭൂത വ്യതിരേകവ്യക്തികാ ഉത്പാദ ഹോതാ ഹൈ ഉസമേം ഭീ
ദ്രവ്യത്വഭൂത അന്വയശക്തികാ അച്യുതപനാ ഹോനേസേ ദ്രവ്യ അനന്യ ഹീ ഹൈ, (അര്ഥാത് ഉസ ഉത്പാദമേം ഭീ
അന്വയശക്തി തോ അപതിത -അവിനഷ്ട -നിശ്ചല ഹോനേസേ ദ്രവ്യ വഹകാ വഹീ ഹൈ, അന്യ നഹീം .) ഇസലിയേ
അനന്യപനേകേ ദ്വാരാ ദ്രവ്യകാ സത് -ഉത്പാദ നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ, (അര്ഥാത് ഉപരോക്ത കഥനാനുസാര ദ്രവ്യകാ
ദ്രവ്യാപേക്ഷാസേ അനന്യപനാ ഹോനേസേ, ഉസകേ സത് -ഉത്പാദ ഹൈ, — ഐസാ അനന്യപനേ ദ്വാരാ സിദ്ധ ഹോതാ ഹൈ .)
ഇസീ ബാതകോ (ഉദാഹരണ സേ) സ്പഷ്ട കിയാ ജാതാ ഹൈ : —
ജീവ ദ്രവ്യ ഹോനേസേ ഔര ദ്രവ്യ പര്യായോംമേം വര്തനേസേ ജീവ നാരകത്വ, തിര്യംചത്വ, മനുഷ്യത്വ,
ദേവത്വ ഔര സിദ്ധത്വമേംസേ കിസീ ഏക പര്യായമേം അവശ്യമേവ (പരിണമിത) ഹോഗാ . പരന്തു വഹ
ജീവ ഉസ പര്യായരൂപ ഹോകര ക്യാ ദ്രവ്യത്വഭൂത അന്വയശക്തികോ ഛോഡതാ ഹൈ ? നഹീം ഛോഡതാ .