ക്രിയാ ഖല്വാത്മനാ പ്രാപ്യത്വാത്കര്മ . തന്നിമിത്തപ്രാപ്തപരിണാമഃ പുദ്ഗലോപി കര്മ . തത്കാര്യഭൂതാ മനുഷ്യാദിപര്യായാ ജീവസ്യ ക്രിയായാ മൂലകാരണഭൂതായാഃ പ്രവൃത്തത്വാത് ക്രിയാഫലമേവ സ്യുഃ, ക്രിയാഭാവേ പുദ്ഗലാനാം കര്മത്വാഭാവാത്തത്കാര്യഭൂതാനാം തേഷാമഭാവാത് . അഥ കഥം തേ കര്മണഃ കാര്യഭാവമായാന്തി? കര്മസ്വഭാവേന ജീവസ്വഭാവമഭിഭൂയ ക്രിയമാണത്വാത്, പ്രദീപവത് . തഥാ ഹി — യഥാ ഖലു ജ്യോതിസ്സ്വഭാവേന തൈലസ്വഭാവമഭിഭൂയ ക്രിയമാണഃ പ്രദീപോ ജ്യോതിഷ്കാര്യം, തഥാ മനുഷ്യാദിപര്യായാഃ കര്മജനിതാ ഇതി വിശേഷേണ വ്യക്തീകരോതി — കമ്മം കര്മരഹിതപരമാത്മനോ വിലക്ഷണം കര്മ കര്തൃ . കിംവിശിഷ്ടമ് . ണാമസമക്ഖം നിര്നാമനിര്ഗോത്രമുക്താത്മനോ വിപരീതം നാമേതി സമ്യഗാഖ്യാ സംജ്ഞാ യസ്യ തദ്ഭവതി നാമസമാഖ്യം നാമകര്മേത്യര്ഥഃ . സഭാവം ശുദ്ധബുദ്ധൈകപരമാത്മസ്വഭാവം അഹ അഥ അപ്പണോ സഹാവേണ ആത്മീയേന ജ്ഞാനാവരണാദിസ്വകീയസ്വഭാവേന കരണഭൂതേന അഭിഭൂയ തിരസ്കൃത്യ പ്രച്ഛാദ്യ തം പൂര്വോക്തമാത്മസ്വഭാവമ് . പശ്ചാത്കിം കരോതി . ണരം തിരിയം ണേരഇയം വാ സുരം കുണദി നരതിര്യഗ്നാരക- സുരരൂപം കരോതീതി . അയമത്രാര്ഥഃ – യഥാഗ്നിഃ കര്താ തൈലസ്വഭാവം കര്മതാപന്നമഭിഭൂയ തിരസ്കൃത്യ
അന്വയാര്ഥ : — [അഥ ] വഹാ [നാമസമാഖ്യം കര്മ ] ‘നാമ’ സംജ്ഞാവാലാ കര്മ [സ്വഭാവേന ] അപനേ സ്വഭാവസേ [ആത്മനഃ സ്വഭാവം അഭിഭൂയ ] ജീവകേ സ്വഭാവകാ പരാഭവ കരകേ, [നരം തിര്യഞ്ചം നൈരയികം വാ സുരം ] മനുഷ്യ, തിര്യംച, നാരക അഥവാ ദേവ (-ഇന പര്യായോംകോ) [കരോതി ] കരതാ ഹൈ ..൧൧൭..
ടീകാ : — ക്രിയാ വാസ്തവമേം ആത്മാകേ ദ്വാരാ പ്രാപ്യ ഹോനേസേ കര്മ ഹൈ, (അര്ഥാത് ആത്മാ ക്രിയാകോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ — പഹു ചതാ ഹൈ ഇസലിയേ വാസ്തവമേം ക്രിയാ ഹീ ആത്മാകാ കര്മ ഹൈ .) ഉസകേ നിമിത്തസേ പരിണമന കോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹുആ (-ദ്രവ്യകര്മരൂപസേ പരിണമന കരതാ ഹുആ) പുദ്ഗല ഭീ കര്മ ഹൈ . ഉസ (പുദ്ഗലകര്മ) കീ കാര്യഭൂത മനുഷ്യാദിപര്യായേം മൂലകാരണഭൂത ഐസീ ജീവകീ ക്രിയാസേ പ്രവര്തമാന ഹോനേസേ ക്രിയാഫല ഹീ ഹൈം; ക്യോംകി ക്രിയാകേ അഭാവമേം പുദ്ഗലോംകോ കര്മപനേകാ അഭാവ ഹോനേസേ ഉസ (-പുദ്ഗലകര്മ) കീ കാര്യഭൂത മനുഷ്യാദിപര്യായോംകാ അഭാവ ഹോതാ ഹൈ .
വഹാ , വേ മനുഷ്യാദിപര്യായേം കര്മകേ കാര്യ കൈസേ ഹൈം ? (സോ കഹതേ ഹൈം കി — ) വേ കര്മസ്വഭാവകേ ദ്വാരാ ജീവകേ സ്വഭാവകാ പരാഭവ കരകേ കീ ജാതീ ഹൈം, ഇസലിയേ ദീപകകീ ഭാ തി . വഹ ഇസ പ്രകാര : — ജൈസേ ൧ജ്യോതി (ലൌ) കേ സ്വഭാവകേ ദ്വാരാ തേലകേ സ്വഭാവകാ പരാഭവ കരകേ *൧. ജ്യോതി = ജ്യോത; അഗ്നി .