ମୂଢୋ ଭାଵଃ ସ ଖଲୁ ମୋହଃ . ତେନାଵଚ୍ଛନ୍ନାତ୍ମରୂପଃ ସନ୍ନଯମାତ୍ମା ପରଦ୍ରଵ୍ଯମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ ପରଗୁଣ-
ମାତ୍ମଗୁଣତଯା ପରପର୍ଯାଯାନାତ୍ମପର୍ଯାଯଭାଵେନ ପ୍ରତିପଦ୍ଯମାନଃ, ପ୍ରରୂଢଦୃଢତରସଂସ୍କାରତଯା ପରଦ୍ରଵ୍ଯ-
ମେଵାହରହରୁପାଦଦାନୋ, ଦଗ୍ଧେନ୍ଦ୍ରିଯାଣାଂ ରୁଚିଵଶେନାଦ୍ଵୈତେଽପି ପ୍ରଵର୍ତିତଦ୍ଵୈତୋ, ରୁଚିତାରୁଚିତେଷୁ ଵିଷଯେଷୁ
ରାଗଦ୍ଵେଷାଵୁପଶ୍ଲିଷ୍ଯ, ପ୍ରଚୁରତରାମ୍ଭୋଭାରରଯାହତଃ ସେତୁବନ୍ଧ ଇଵ ଦ୍ଵେଧା ଵିଦାର୍ଯମାଣୋ ନିତରାଂ
କ୍ଷୋଭମୁପୈତି . ଅତୋ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷଭେଦାତ୍ତ୍ରିଭୂମିକୋ ମୋହଃ ..୮୩..
ଦାନସ୍ଯ ଚ ହି ସ୍ଫୁ ଟଂ ତେ ତେ ପୂର୍ଵୋକ୍ତରତ୍ନତ୍ରଯାଧାରାଃ . ଣମୋ ତେସିଂ ନମସ୍ତେଭ୍ଯ ଇତି ନମସ୍କାରସ୍ଯାପି
ତ ଏଵ ଯୋଗ୍ଯାଃ ..✽୭.. ଏଵମାପ୍ତାତ୍ମସ୍ଵରୂପଵିଷଯେ ମୂଢତ୍ଵନିରାସାର୍ଥଂ ଗାଥାସପ୍ତକେନ ଦ୍ଵିତୀଯଜ୍ଞାନ-
କଣ୍ଡିକା ଗତା . ଅଥ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୋପଲମ୍ଭପ୍ରତିପକ୍ଷଭୂତମୋହସ୍ଯ ସ୍ଵରୂପଂ ଭେଦାଂଶ୍ଚ ପ୍ରତିପାଦଯତି — ଦଵ୍ଵାଦିଏସୁ
ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାଦିଦ୍ରଵ୍ଯେଷୁ, ତେଷାଂ ଦ୍ରଵ୍ଯାଣାମନନ୍ତଜ୍ଞାନାଦ୍ଯସ୍ତିତ୍ଵାଦିଵିଶେଷସାମାନ୍ଯଲକ୍ଷଣଗୁଣେଷୁ, ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତି-
ଲକ୍ଷଣସିଦ୍ଧତ୍ଵାଦିପର୍ଯାଯେଷୁ ଚ ଯଥାସଂଭଵଂ ପୂର୍ଵୋପଵର୍ଣିତେଷୁ ଵକ୍ଷ୍ଯମାଣେଷୁ ଚ ମୂଢୋ ଭାଵୋ ଏତେଷୁ
ପୂର୍ଵୋକ୍ତଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯେଷୁ ଵିପରୀତାଭିନିଵେଶରୂପେଣ ତତ୍ତ୍ଵସଂଶଯଜନକୋ ମୂଢୋ ଭାଵଃ ଜୀଵସ୍ସ ହଵଦି ମୋହୋ ତ୍ତି
ଇତ୍ଥଂଭୂତୋ ଭାଵୋ ଜୀଵସ୍ଯ ଦର୍ଶନମୋହ ଇତି ଭଵତି . ଖୁବ୍ଭଦି ତେଣୁଚ୍ଛଣ୍ଣୋ ତେନ ଦର୍ଶନମୋହେନାଵଚ୍ଛନ୍ନୋ ଝମ୍ପିତଃ
ସନ୍ନକ୍ଷୁଭିତାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଵିପରୀତେନ କ୍ଷୋଭେଣ କ୍ଷୋଭଂ ସ୍ଵରୂପଚଲନଂ ଵିପର୍ଯଯଂ ଗଚ୍ଛତି . କିଂ କୃତ୍ଵା . ପପ୍ପା ରାଗଂ ଵ ଦୋସଂ
ଵା ନିର୍ଵିକାରଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନୋ ଵିପରୀତମିଷ୍ଟାନିଷ୍ଟେନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯେଷୁ ହର୍ଷଵିଷାଦରୂପଂ ଚାରିତ୍ରମୋହସଂଜ୍ଞଂ ରାଗଦ୍ଵେଷଂ ଵା ପ୍ରାପ୍ଯ
ଚେତି . ଅନେନ କିମୁକ୍ତଂ ଭଵତି . ମୋହୋ ଦର୍ଶନମୋହୋ ରାଗଦ୍ଵେଷଦ୍ଵଯଂ ଚାରିତ୍ରମୋହଶ୍ଚେତି ତ୍ରିଭୂମିକୋ
ମୋହ ଇତି ..୮୩.. ଅଥ ଦୁଃଖହେତୁଭୂତବନ୍ଧସ୍ଯ କାରଣଭୂତା ରାଗଦ୍ଵେଷମୋହା ନିର୍ମୂଲନୀଯା ଇତ୍ଯାଘୋଷଯତି —
ପର୍ଯାଯ ହୈଂ ଉନମେଂ ହୋନେଵାଲା ୧ତତ୍ତ୍ଵ -ଅପ୍ରତିପତ୍ତିଲକ୍ଷଣ ମୂଢ଼ ଭାଵ ଵହ ଵାସ୍ତଵମେଂ ମୋହ ହୈ . ଉସ
ମୋହସେ ନିଜରୂପ ଆଚ୍ଛାଦିତ ହୋନେସେ ଯହ ଆତ୍ମା ପରଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯରୂପସେ, ପରଗୁଣକୋ
ସ୍ଵଗୁଣରୂପସେ, ଔର ପର -ପର୍ଯାଯୋଂକୋ ସ୍ଵପର୍ଯାଯରୂପ ସମଝକର -ଅଂଗୀକାର କରକେ, ଅତି ରୂଢ –
ଦୃଢ଼ତର ସଂସ୍କାରକେ କାରଣ ପରଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ହୀ ସଦା ଗ୍ରହଣ କରତା ହୁଆ, ୨ଦଗ୍ଧ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକୀ ରୁଚିକେ
ଵଶସେ ୩ଅଦ୍ଵୈତମେଂ ଭୀ ଦ୍ଵୈତ ପ୍ରଵୃତ୍ତି କରତା ହୁଆ, ରୁଚିକର -ଅରୁଚିକର ଵିଷଯୋଂମେଂ ରାଗଦ୍ଵେଷ କରକେ
ଅତି ପ୍ରଚୁର ଜଲସମୂହକେ ଵେଗସେ ପ୍ରହାରକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ସେତୁବନ୍ଧ (ପୁଲ) କୀ ଭାଁତି ଦୋ ଭାଗୋଂମେଂ ଖଂଡିତ
ହୋତା ହୁଆ ଅତ୍ଯନ୍ତ କ୍ଷୋଭକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ . ଇସସେ ମୋହ, ରାଗ ଔର ଦ୍ଵୈଷ — ଇନ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ
ମୋହ ତୀନ ପ୍ରକାରକା ହୈ ..୮୩..
୧. ତତ୍ତ୍ଵ ଅପ୍ରତିପତ୍ତିଲକ୍ଷଣ = ତତ୍ତ୍ଵକୀ ଅପ୍ରତିପତ୍ତି (-ଅପ୍ରାପ୍ତି, ଅଜ୍ଞାନ, ଅନିର୍ଣଯ) ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଐସା .
୨. ଦଗ୍ଧ = ଜଲୀ ହୁଈ; ହଲକୀ; ଶାପିତ . (‘ଦଗ୍ଧ’ ତିରସ୍କାରଵାଚକ ଶବ୍ଦ ହୈ)
୩. ଇନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯୋଂମେଂ – ପଦାର୍ଥୋଂମେଂ ‘ଯହ ଅଚ୍ଛେ ହୈଂ ଔର ଯହ ବୁରେ’ ଇସପ୍ରକାରକା ଦ୍ଵୈତ ନହୀଂ ହୈ; ତଥାପି ଵହାଁ ଭୀ
ମୋହାଚ୍ଛାଦିତ ଜୀଵ ଅଚ୍ଛେ – ବୂରେକା ଦ୍ଵୈତ ଉତ୍ପନ୍ନ କର ଲେତେ ହୈଂ .
କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]
ଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵ -ପ୍ରଜ୍ଞାପନ
୧୪୩