ଅଥ ଦ୍ରଵ୍ଯଲକ୍ଷଣମୁପଲକ୍ଷଯତି —
ଅପରିଚ୍ଚତ୍ତସହାଵେଣୁପ୍ପାଦଵ୍ଵଯଧୁଵତ୍ତସଂବଦ୍ଧଂ .
ଗୁଣଵଂ ଚ ସପଜ୍ଜାଯଂ ଜଂ ତଂ ଦଵ୍ଵଂ ତି ଵୁଚ୍ଚଂତି ..୯୫..
ଅପରିତ୍ଯକ୍ତସ୍ଵଭାଵେନୋତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୁଵତ୍ଵସଂବଦ୍ଧମ୍ .
ଗୁଣଵଚ୍ଚ ସପର୍ଯାଯଂ ଯତ୍ତଦ୍ଦ୍ରଵ୍ଯମିତି ବ୍ରୁଵନ୍ତି ..୯୫..
ଅପରିଚ୍ଚତ୍ତସହାଵେଣ ଅପରିତ୍ଯକ୍ତ ସ୍ଵଭାଵମସ୍ତିତ୍ଵେନ ସହାଭିନ୍ନଂ ଉପ୍ପାଦଵ୍ଵଯଧୁଵତ୍ତସଂଜୁତ୍ତଂ ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯୈଃ ସହ
ସଂଯୁକ୍ତଂ ଗୁଣଵଂ ଚ ସପଜ୍ଜାଯଂ ଗୁଣଵତ୍ପର୍ଯାଯସହିତଂ ଚ ଜଂ ଯଦିତ୍ଥଂଭୂତଂ ସତ୍ତାଦିଲକ୍ଷଣତ୍ରଯସଂଯୁକ୍ତଂ ତଂ ଦଵ୍ଵଂ ତି ଵୁଚ୍ଚଂତି
ତଦ୍ଦ୍ରଵ୍ଯମିତି ବ୍ରୁଵନ୍ତି ସର୍ଵଜ୍ଞାଃ . ଇଦଂ ଦ୍ରଵ୍ଯମୁତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯୈର୍ଗୁଣପର୍ଯାଯୈଶ୍ଚ ସହ ଲକ୍ଷ୍ଯଲକ୍ଷଣଭେଦେ ଅପି ସତି
ସତ୍ତାଭେଦଂ ନ ଗଚ୍ଛତି . ତର୍ହି କିଂ କରୋତି . ସ୍ଵରୂପତଯୈଵ ତଥାଵିଧତ୍ଵମଵଲମ୍ବତେ . ତଥାଵିଧତ୍ଵମଵଲମ୍ବତେ
କୋଽର୍ଥଃ . ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯସ୍ଵରୂପଂ ଗୁଣପର୍ଯାଯସ୍ଵରୂପଂ ଚ ପରିଣମତି ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵଦେଵ . ତଥାହି —
୧୭୦ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-
ଭାଵାର୍ଥ : — ‘ମୈଂ ମନୁଷ୍ଯ ହୂଁ, ଶରୀରାଦିକ ସମସ୍ତ କ୍ରିଯାଓଂକୋ ମୈଂ କରତା ହୂଁ, ସ୍ତ୍ରୀ -ପୁତ୍ର-
ଧନାଦିକେ ଗ୍ରହଣ -ତ୍ଯାଗକା ମୈଂ ସ୍ଵାମୀ ହୂଁ’ ଇତ୍ଯାଦି ମାନନା ସୋ ମନୁଷ୍ଯଵ୍ଯଵହାର (ମନୁଷ୍ଯରୂପ ପ୍ରଵୃତ୍ତି)
ହୈ; ‘ମାତ୍ର ଅଚଲିତ ଚେତନା ଵହ ହୀ ମୈଂ ହୂଁ’ ଐସା ମାନନା — ପରିଣମିତ ହୋନା ସୋ ଆତ୍ମଵ୍ଯଵହାର
(ଆତ୍ମାରୂପ ପ୍ରଵୃତ୍ତି) ହୈ .
ଜୋ ମନୁଷ୍ଯାଦିପର୍ଯାଯମେଂ ଲୀନ ହୈଂ, ଵେ ଏକାନ୍ତଦୃଷ୍ଟିଵାଲେ ଲୋଗ ମନୁଷ୍ଯଵ୍ଯଵହାରକା ଆଶ୍ରଯ କରତେ
ହୈଂ, ଇସଲିଯେ ରାଗୀ -ଦ୍ଵେଷୀ ହୋତେ ହୈଂ ଔର ଇସପ୍ରକାର ପରଦ୍ରଵ୍ଯରୂପ କର୍ମକେ ସାଥ ସମ୍ବନ୍ଧ କରତେ ହୋନେସେ ଵେ
ପରସମଯ ହୈଂ; ଔର ଜୋ ଭଗଵାନ ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵମେଂ ହୀ ସ୍ଥିତ ହୈଂ ଵେ ଅନେକାନ୍ତଦୃଷ୍ଟିଵାଲେ ଲୋଗ
ମନୁଷ୍ଯଵ୍ଯଵହାରକା ଆଶ୍ରଯ ନହୀଂ କରକେ ଆତ୍ମଵ୍ଯଵହାରକା ଆଶ୍ରଯ କରତେ ହୈଂ, ଇସଲିଯେ ରାଗୀ -ଦ୍ଵେଷୀ ନହୀଂ
ହୋତେ ଅର୍ଥାତ୍ ପରମ ଉଦାସୀନ ରହତେ ହୈଂ ଔର ଇସପ୍ରକାର ପରଦ୍ରଵ୍ଯରୂପ କର୍ମକେ ସାଥ ସମ୍ବନ୍ଧ ନ କରକେ
ମାତ୍ର ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସାଥ ହୀ ସମ୍ବନ୍ଧ କରତେ ହୈଂ, ଇସଲିଯେ ଵେ ସ୍ଵସମଯ ହୈଂ ..୯୪..
ଅବ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଲକ୍ଷଣ ବତଲାତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଅପରିତ୍ଯକ୍ତସ୍ଵଭାଵେନ ] ସ୍ଵଭାଵକୋ ଛୋଡ଼େ ବିନା [ଯତ୍ ] ଜୋ
[ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୁଵତ୍ଵସଂବଦ୍ଧମ୍ ] ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯ -ଧ୍ରୌଵ୍ଯସଂଯୁକ୍ତ ହୈ [ଚ ] ତଥା [ଗୁଣଵତ୍ ସପର୍ଯାଯଂ ]
ଗୁଣଯୁକ୍ତ ଔର ପର୍ଯାଯସହିତ ହୈ, [ତତ୍ ] ଉସେ [ଦ୍ରଵ୍ଯମ୍ ଇତି ] ‘ଦ୍ରଵ୍ଯ’ [ବ୍ରୁଵନ୍ତି ] କହତେ ହୈଂ ..୯୫..
ଛୋଡଯା ଵିନା ଜ ସ୍ଵଭାଵନେ ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯ -ଧ୍ରୁଵଯୁକ୍ତ ଛେ,
ଵଳୀ ଗୁଣ ନେ ପର୍ଯଯ ସହିତ ଜେ, ‘ଦ୍ରଵ୍ଯ’ ଭାଖ୍ଯୁଂ ତେହନେ. ୯୫.