ଅଥ କ୍ରମେଣାସ୍ତିତ୍ଵଂ ଦ୍ଵିଵିଧମଭିଦଧାତି — ସ୍ଵରୂପାସ୍ତିତ୍ଵଂ ସାଦୃଶ୍ଯାସ୍ତିତ୍ଵଂ ଚେତି . ତତ୍ରେଦଂ
ସ୍ଵରୂପାସ୍ତିତ୍ଵାଭିଧାନମ୍ —
ସବ୍ଭାଵୋ ହି ସହାଵୋ ଗୁଣେହିଂ ସଗପଜ୍ଜଏହିଂ ଚିତ୍ତେହିଂ .
ଦଵ୍ଵସ୍ସ ସଵ୍ଵକାଲଂ ଉପ୍ପାଦଵ୍ଵଯଧୁଵତ୍ତେହିଂ ..୯୬..
ସଦ୍ଭାଵୋ ହି ସ୍ଵଭାଵୋ ଗୁଣୈଃ ସ୍ଵକପର୍ଯଯୈଶ୍ଚିତ୍ରୈଃ .
ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ସର୍ଵକାଲମୁତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୁଵତ୍ଵୈଃ ..୯୬..
ଅସ୍ତିତ୍ଵଂ ହି କିଲ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ସ୍ଵଭାଵଃ. ତତ୍ପୁନରନ୍ଯସାଧନନିରପେକ୍ଷତ୍ଵାଦନାଦ୍ଯନନ୍ତତଯା-
ହେତୁକଯୈକରୂପଯା ଵୃତ୍ତ୍ଯା ନିତ୍ଯପ୍ରଵୃତ୍ତତ୍ଵାଦ୍ ଵିଭାଵଧର୍ମଵୈଲକ୍ଷଣ୍ଯାଚ୍ଚ ଭାଵଭାଵଵଦ୍ଭାଵାନ୍ନାନାତ୍ଵେଽପି
ପରିଣମତି, ତଥା ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯାଣୀତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ ..୯୫.. ଏଵଂ ନମସ୍କାରଗାଥା ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯକଥନଗାଥା
ସ୍ଵସମଯପରସମଯନିରୂପଣଗାଥା ସତ୍ତାଦିଲକ୍ଷଣତ୍ରଯସୂଚନଗାଥା ଚେତି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରଗାଥାଚତୁଷ୍ଟଯେନ ପୀଠିକାଭିଧାନଂ
ପ୍ରଥମସ୍ଥଲଂ ଗତମ୍ . ଅଥ ପ୍ରଥମଂ ତାଵତ୍ସ୍ଵରୂପାସ୍ତିତ୍ଵଂ ପ୍ରତିପାଦଯତି — ସହାଵୋ ହି ସ୍ଵଭାଵଃ ସ୍ଵରୂପଂ ଭଵତି ହି ସ୍ଵଭାଵଃ ସ୍ଵରୂପଂ ଭଵତି ହି
ସ୍ଫୁ ଟମ୍ . କଃ କର୍ତା . ସବ୍ଭାଵୋ ସଦ୍ଭାଵଃ ଶୁଦ୍ଧସତ୍ତା ଶୁଦ୍ଧାସ୍ତିତ୍ଵମ୍ . କସ୍ଯ ସ୍ଵଭାଵୋ ଭଵତି . ଦଵ୍ଵସ୍ସ
ମୁକ୍ତାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ . ତଚ୍ଚ ସ୍ଵରୂପାସ୍ତିତ୍ଵଂ ଯଥା ମୁକ୍ତାତ୍ମନଃ ସକାଶାତ୍ପୃଥଗ୍ଭୂତାନାଂ ପୁଦ୍ଗଲାଦିପଞ୍ଚଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ
୧୭୪ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-
ଅବ ଅନୁକ୍ରମସେ ଦୋ ପ୍ରକାରକା ଅସ୍ତିତ୍ଵ କହତେ ହୈଂ . ସ୍ଵରୂପ -ଅସ୍ତିତ୍ଵ ଔର ସାଦୃଶ୍ଯ
. ଇନମେଂସେ ଯହ ସ୍ଵରୂପାସ୍ତିତ୍ଵକା କଥନ ହୈ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ସର୍ଵକାଲଂ ] ସର୍ଵକାଲମେଂ [ଗୁଣୈଃ ] ଗୁଣ ତଥା [ଚିତ୍ରୈଃ ସ୍ଵକପର୍ଯାଯୈଃ ]
ଅନେକ ପ୍ରକାରକୀ ଅପନୀ ପର୍ଯାଯୋଂସେ [ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୁଵତ୍ଵୈଃ ] ଔର ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯ -ଧ୍ରୌଵ୍ଯସେ [ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ
ସଦ୍ଭାଵଃ ] ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଜୋ ଅସ୍ତିତ୍ଵ ହୈ, [ହି ] ଵହ ଵାସ୍ତଵମେଂ [ସ୍ଵଭାଵଃ ] ସ୍ଵଭାଵ ହୈ ..୯୬..
ଟୀକା : — ଅସ୍ତିତ୍ଵ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ; ଔର ଵହ (ଅସ୍ତିତ୍ଵ) ଅନ୍ଯ
ସାଧନସେ ୧ନିରପେକ୍ଷ ହୋନେକେ କାରଣ ଅନାଦି – ଅନନ୍ତ ହୋନେସେ ତଥା ୨ଅହେତୁକ, ଏକରୂପ ୩ଵୃତ୍ତିସେ ସଦା
ହୀ ପ୍ରଵର୍ତତା ହୋନେକେ କାରଣ ଵିଭାଵଧର୍ମସେ ଵିଲକ୍ଷଣ ହୋନେସେ, ଭାଵ ଔର ୪ଭାଵଵାନତାକେ କାରଣ
୧. ଅସ୍ତିତ୍ଵ ଅନ୍ଯ ସାଧନକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ରହିତ – ସ୍ଵଯଂସିଦ୍ଧ ହୈ ଇସଲିଯେ ଅନାଦି -ଅନନ୍ତ ହୈ .
୨. ଅହେତୁକ = ଅକାରଣ, ଜିସକା କୋଈ କାରଣ ନହୀଂ ହୈ ଐସୀ .
୩. ଵୃତ୍ତି = ଵର୍ତନ; ଵର୍ତନା ଵହ; ପରିଣତି . (ଅକାରଣିକ ଏକରୂପ ପରିଣତିସେ ସଦାକାଲ ପରିଣମତା ହୋନେସେ ଅସ୍ତିତ୍ଵ
ଵିଭାଵଧର୍ମସେ ଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷଣଵାଲା ହୈ .)
୪. ଅସ୍ତିତ୍ଵ ତୋ (ଦ୍ରଵ୍ଯକା) ଭାଵ ହୈ ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯ ଭାଵଵାନ୍ ହୈ .
ଉତ୍ପାଦ -ଧ୍ରୌଵ୍ଯ -ଵିନାଶଥୀ, ଗୁଣ ନେ ଵିଵିଧ ପର୍ଯାଯଥୀ
ଅସ୍ତିତ୍ଵ ଦ୍ରଵ୍ଯନୁଂ ସର୍ଵଦା ଜେ, ତେହ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵଭାଵ ଛେ . ୯୬.