ପ୍ରଦେଶଭେଦାଭାଵାଦ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯେଣ ସହୈକତ୍ଵମଵଲମ୍ବମାନଂ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ସ୍ଵଭାଵ ଏଵ କଥଂ ନ ଭଵେତ୍ . ତତ୍ତୁ
ଦ୍ରଵ୍ଯାନ୍ତରାଣାମିଵ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯାଣାଂ ନ ପ୍ରତ୍ଯେକଂ ପରିସମାପ୍ଯତେ, ଯତୋ ହି ପରସ୍ପରସାଧିତ-
ସିଦ୍ଧିଯୁକ୍ତତ୍ଵାତ୍ତେଷାମସ୍ତିତ୍ଵମେକମେଵ, କାର୍ତସ୍ଵରଵତ୍ .
ଯଥା ହି ଦ୍ରଵ୍ଯେଣ ଵା କ୍ଷେତ୍ରେଣ ଵା କାଲେନ ଵା ଭାଵେନ ଵା କାର୍ତସ୍ଵରାତ୍ ପୃଥଗନୁପଲଭ୍ଯମାନୈଃ
କର୍ତୃକରଣାଧିକରଣରୂପେଣ ପୀତତାଦିଗୁଣାନାଂ କୁଣ୍ଡଲାଦିପର୍ଯାଯାଣାଂ ଚ ସ୍ଵରୂପମୁପାଦାଯ ପ୍ରଵର୍ତମାନ-
ପ୍ରଵୃତ୍ତିଯୁକ୍ତସ୍ଯ କାର୍ତସ୍ଵରାସ୍ତିତ୍ଵେନ ନିଷ୍ପାଦିତନିଷ୍ପତ୍ତିଯୁକ୍ତୈଃ ପୀତତାଦିଗୁଣୈଃ କୁଣ୍ଡଲାଦିପର୍ଯାଯୈଶ୍ଚ
ଯଦସ୍ତିତ୍ଵଂ କାର୍ତସ୍ଵରସ୍ଯ ସ ସ୍ଵଭାଵଃ, ତଥା ହି ଦ୍ରଵ୍ଯେଣ ଵା କ୍ଷେତ୍ରେଣ ଵା କାଲେନ ଵା ଭାଵେନ ଵା
ଦ୍ରଵ୍ଯାତ୍ପୃଥଗନୁପଲଭ୍ଯମାନୈଃ କର୍ତୃକରଣାଧିକରଣରୂପେଣ ଗୁଣାନାଂ ପର୍ଯାଯାଣାଂ ଚ ସ୍ଵରୂପମୁପାଦାଯ
ଶେଷଜୀଵାନାଂ ଚ ଭିନ୍ନଂ ଭଵତି ନ ଚ ତଥା . କୈଃ ସହ . ଗୁଣେହିଂ ସଗପଜ୍ଜଏହିଂ କେଵଲଜ୍ଞାନାଦିଗୁଣୈଃ
କିଞ୍ଚିଦୂନଚରମଶରୀରାକାରାଦିସ୍ଵକପର୍ଯାଯୈଶ୍ଚ ସହ . କଥଂଭୂତୈଃ . ଚିତ୍ତେହିଂ ସିଦ୍ଧଗତିତ୍ଵମତୀନ୍ଦ୍ରିଯତ୍ଵମକାଯତ୍ଵମ-
ଯୋଗତ୍ଵମଵେଦତ୍ଵମିତ୍ଯାଦିବହୁଭେଦଭିନ୍ନୈଃ . ନ କେଵଲଂ ଗୁଣପର୍ଯାଯୈଃ ସହ ଭିନ୍ନଂ ନ ଭଵତି . ଉପ୍ପାଦଵ୍ଵଯଧୁଵତ୍ତେହିଂ
ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପ୍ରାପ୍ତିରୂପମୋକ୍ଷପର୍ଯାଯସ୍ଯୋତ୍ପାଦୋ ରାଗାଦିଵିକଲ୍ପରହିତପରମସମାଧିରୂପମୋକ୍ଷମାର୍ଗପର୍ଯାଯସ୍ଯ ଵ୍ଯଯସ୍ତଥା
ମୋକ୍ଷମୋକ୍ଷମାର୍ଗାଧାରଭୂତାନ୍ଵଯଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଲକ୍ଷଣଂ ଧ୍ରୌଵ୍ଯଂ ଚେତ୍ଯୁକ୍ତଲକ୍ଷଣୋତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯୈଶ୍ଚ ସହ ଭିନ୍ନଂ ନ ଭଵତି .
କଥମ୍ . ସଵ୍ଵକାଲଂ ସର୍ଵକାଲପର୍ଯନ୍ତଂ ଯଥା ଭଵତି . କସ୍ମାତ୍ତୈଃ ସହ ଭିନ୍ନଂ ନ ଭଵତୀତି ଚେତ୍. ଯତଃ
କାରଣାଦ୍ଗୁଣପର୍ଯାଯାସ୍ତିତ୍ଵେନୋତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାସ୍ତିତ୍ଵେନ ଚ କର୍ତୃଭୂତେନ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯାସ୍ତିତ୍ଵଂ ସାଧ୍ଯତେ,
୧. ପୀତତ୍ଵାଦି ଗୁଣ ଔର କୁଣ୍ଡଲାଦି ପର୍ଯାଯେଂ .
୨. ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୀ ଗୁଣ -ପର୍ଯାଯୋଂକା କର୍ତା (କରନେଵାଲା), ଉନକା କରଣ (ସାଧନ) ଔର ଉନକା ଅଧିକରଣ (ଆଧାର)
ହୈ; ଇସଲିଯେ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୀ ଗୁଣ -ପର୍ଯାଯକା ସ୍ଵରୂପ ଧାରଣ କରତା ହୈ .
କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]
ଜ୍ଞେଯତତ୍ତ୍ଵ -ପ୍ରଜ୍ଞାପନ
୧୭୫
ଅନେକତ୍ଵ ହୋନେ ପର ଭୀ ପ୍ରଦେଶଭେଦ ନ ହୋନେସେ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସାଥ ଏକତ୍ଵକୋ ଧାରଣ କରତା ହୁଆ, ଦ୍ରଵ୍ଯକା
ସ୍ଵଭାଵ ହୀ କ୍ଯୋଂ ନ ହୋ ? (ଅଵଶ୍ଯ ହୋ .) ଵହ ଅସ୍ତିତ୍ଵ — ଜୈସେ ଭିନ୍ନ -ଭିନ୍ନ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂମେଂ ପ୍ରତ୍ଯେକମେଂ
ସମାପ୍ତ ହୋ ଜାତା ହୈ ଉସୀପ୍ରକାର — ଦ୍ରଵ୍ଯ -ଗୁଣ -ପର୍ଯାଯମେଂ ପ୍ରତ୍ଯେକମେଂ ସମାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋ ଜାତା, କ୍ଯୋଂକି
ଉନକୀ ସିଦ୍ଧି ପରସ୍ପର ହୋତୀ ହୈ, ଇସଲିଯେ (ଅର୍ଥାତ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯ -ଗୁଣ ଔର ପର୍ଯାଯ ଏକ ଦୂସରେସେ ପରସ୍ପର ସିଦ୍ଧ
ହୋତେ ହୈଂ ଇସଲିଯେ — ଯଦି ଏକ ନ ହୋ ତୋ ଦୂସରେ ଦୋ ଭୀ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତେ ଇସଲିଯେ) ଉନକା ଅସ୍ତିତ୍ଵ
ଏକ ହୀ ହୈ; — ସୁଵର୍ଣକୀ ଭାଁତି .
ଜୈସେ ଦ୍ରଵ୍ଯ, କ୍ଷେତ୍ର, କାଲ ଯା ଭାଵସେ ୧ସୁଵର୍ଣସେ ଜୋ ପୃଥକ୍ ଦିଖାଈ ନହୀଂ ଦେତେ; କର୍ତା -କରଣ-
ଅଧିକରଣରୂପସେ ପୀତତ୍ଵାଦିଗୁଣୋଂକେ ଔର କୁଣ୍ଡଲାଦିପର୍ଯାଯୋଂକେ ସ୍ଵରୂପକୋ ଧାରଣ କରକେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ
ସୁଵର୍ଣକେ ଅସ୍ତିତ୍ଵସେ ଜିନକୀ ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋତୀ ହୈ, — ଐସେ ପୀତତ୍ଵାଦିଗୁଣୋଂ ଔର କୁଣ୍ଡଲାଦି ପର୍ଯାଯୋଂସେ
ଜୋ ସୁଵର୍ଣକା ଅସ୍ତିତ୍ଵ ହୈ, ଵହ ସୁଵର୍ଣକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ; ଉସୀପ୍ରକାର ଦ୍ରଵ୍ଯସେ, କ୍ଷେତ୍ରସେ, କାଲସେ ଯା
ଭାଵସେ ଜୋ ଦ୍ରଵ୍ଯସେ ପୃଥକ୍ ଦିଖାଈ ନହୀଂ ଦେତେ, କର୍ତା -କରଣ-୨ଅଧିକରଣରୂପସେ ଗୁଣୋଂକେ ଔର ପର୍ଯାଯୋଂକେ