ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵରୂପମୁପାଦାଯ ପ୍ରଵର୍ତମାନପ୍ରଵୃତ୍ତିଯୁକ୍ତୈର୍ଗୁଣୈଃ ପର୍ଯାଯୈଶ୍ଚ ନିଷ୍ପାଦିତନିଷ୍ପତ୍ତିଯୁକ୍ତସ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ
ମୂଲସାଧନତଯା ତୈର୍ନିଷ୍ପାଦିତଂ ଯଦସ୍ତିତ୍ଵଂ ସ ସ୍ଵଭାଵଃ .
କିଂଚ — ଯଥା ହି ଦ୍ରଵ୍ଯେଣ ଵା କ୍ଷେତ୍ରେଣ ଵା କାଲେନ ଵା ଭାଵେନ ଵା କାର୍ତସ୍ଵରା-
ତ୍ପୃଥଗନୁପଲଭ୍ଯମାନୈଃ କର୍ତୃକରଣାଧିକରଣରୂପେଣ କୁଣ୍ଡଲାଂଗଦପୀତତାଦ୍ଯୁତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାଣାଂ ସ୍ଵରୂପ-
ଏଵ ପୀତତ୍ଵାଦିଗୁଣକୁଣ୍ଡଲାଦିପର୍ଯାଯାଣାଂ ସ୍ଵଭାଵୋ ଭଵତି, ତଥା ସ୍ଵକୀଯଦ୍ରଵ୍ଯକ୍ଷେତ୍ରକାଲଭାଵୈଃ କେଵଲ-
ଜ୍ଞାନାଦିଗୁଣକିଂଚିଦୂନଚରମଶରୀରାକାରପର୍ଯାଯେଭ୍ଯଃ ସକାଶାଦଭିନ୍ନସ୍ଯ ମୁକ୍ତାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ସଂବନ୍ଧି ଯଦସ୍ତିତ୍ଵଂ ସ
ଏଵ କେଵଲଜ୍ଞାନାଦିଗୁଣକିଂଚିଦୂନଚରମଶରୀରାକାରପର୍ଯାଯାଣାଂ ସ୍ଵଭାଵୋ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯଃ . ଅଥେଦାନୀମୁତ୍ପାଦଵ୍ଯଯ-
ଧ୍ରୌଵ୍ଯାଣାମପି ଦ୍ରଵ୍ଯେଣ ସହାଭିନ୍ନାସ୍ତିତ୍ଵଂ କଥ୍ଯତେ . ଯଥା ସ୍ଵକୀଯଦ୍ରଵ୍ଯାଦିଚତୁଷ୍ଟଯେନ ସୁଵର୍ଣାଦଭିନ୍ନାନାଂ
କଟକପର୍ଯାଯୋତ୍ପାଦକଙ୍କଣପର୍ଯାଯଵିନାଶସୁଵର୍ଣତ୍ଵଲକ୍ଷଣଧ୍ରୌଵ୍ଯାଣାଂ ସଂବନ୍ଧି ଯଦସ୍ତିତ୍ଵଂ ସ ଏଵ ସୁଵର୍ଣସଦ୍ଭାଵଃ,
କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]
ଜ୍ଞେଯତତ୍ତ୍ଵ -ପ୍ରଜ୍ଞାପନ
୧୭୭
ପ୍ର ୨୩
କରଣ-୧ଅଧିକରଣରୂପସେ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସ୍ଵରୂପକୋ ଧାରଣ କରକେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଗୁଣୋଂ ଔର ପର୍ଯାଯୋଂସେ ଜିସକୀ
ନିଷ୍ପତ୍ତି ହୋତୀ ହୈ, — ଐସେ ଦ୍ରଵ୍ଯକା, ମୂଲସାଧନପନେସେ ଉନସେ ନିଷ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୁଆ ଜୋ ଅସ୍ତିତ୍ଵ ହୈ, ଵହ
ସ୍ଵଭାଵ ହୈ . (ପୀତତ୍ଵାଦିକସେ ଔର କୁଣ୍ଡଲାଦିକସେ ଭିନ୍ନ ନ ଦିଖାଈ ଦେନେଵାଲେ ସୁଵର୍ଣକା ଅସ୍ତିତ୍ଵ
ଵହ ପୀତତ୍ଵାଦିକ ଔର କୁଣ୍ଡଲାଦିକକା ହୀ ଅସ୍ତିତ୍ଵ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ସୁଵର୍ଣକେ ସ୍ଵରୂପକୋ ପୀତତ୍ଵାଦିକ
ଔର କୁଣ୍ଡଲାଦିକ ହୀ ଧାରଣ କରତେ ହୈଂ, ଇସଲିଯେ ପୀତତ୍ଵାଦିକ ଔର କୁଣ୍ଡଲାଦିକକେ ଅସ୍ତିତ୍ଵସେ
ହୀ ସୁଵର୍ଣକୀ ନିଷ୍ପତ୍ତି ହୋତୀ ହୈ, ପୀତତ୍ଵାଦିକ ଔର କୁଣ୍ଡଲାଦିକ ନ ହୋଂ ତୋ ସୁଵର୍ଣ ଭୀ ନ ହୋ;
ଇସୀପ୍ରକାର ଗୁଣୋଂସେ ଔର ପର୍ଯାଯୋଂସେ ଭିନ୍ନ ନ ଦିଖାଈ ଦେନେଵାଲେ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଅସ୍ତିତ୍ଵ ଵହ ଗୁଣୋଂ ଔର
ପର୍ଯାଯୋଂକା ହୀ ଅସ୍ତିତ୍ଵ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସ୍ଵରୂପକୋ ଗୁଣ ଔର ପର୍ଯାଯେଂ ହୀ ଧାରଣ କରତୀ ହୈଂ
ଇସଲିଯେ ଗୁଣୋଂ ଔର ପର୍ଯାଯୋଂକେ ଅସ୍ତିତ୍ଵସେ ହୀ ଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ନିଷ୍ପତ୍ତି ହୋତୀ ହୈ . ଯଦି ଗୁଣ ଔର ପର୍ଯାଯେଂ
ନ ହୋ ତୋ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଭୀ ନ ହୋ . ଐସା ଅସ୍ତିତ୍ଵ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ .)
(ଜିସପ୍ରକାର ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଔର ଗୁଣ -ପର୍ଯାଯକା ଏକ ହୀ ଅସ୍ତିତ୍ଵ ହୈ ଐସା ସୁଵର୍ଣକେ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ
ପୂର୍ଵକ ସମଝାଯା, ଉସୀପ୍ରକାର ଅବ ସୁଵର୍ଣକେ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ପୂର୍ଵକ ଐସା ବତାଯା ଜା ରହା ହୈ କି ଦ୍ରଵ୍ଯକା
ଔର ଉତ୍ପାଦ -ଵ୍ଯଯ -ଧ୍ରୌଵ୍ଯକା ଭୀ ଏକ ହୀ ଅସ୍ତିତ୍ଵ ହୈ .)
ଜୈସେ ଦ୍ରଵ୍ଯସେ, କ୍ଷେତ୍ରସେ, କାଲସେ ଯା ଭାଵସେ, ସୁଵର୍ଣସେ ୨ଜୋ ପୃଥକ୍ ନହୀଂ ଦିଖାଈ ଦେତେ,
କର୍ତା -କରଣ-୩ଅଧିକରଣରୂପସେ କୁଣ୍ଡଲାଦି ଉତ୍ପାଦୋଂକେ, ବାଜୂବଂଧାଦି ଵ୍ଯଯୋଂକେ ଔର ପୀତତ୍ଵାଦି
୧. ଗୁଣ -ପର୍ଯାଯେଂ ହୀ ଦ୍ରଵ୍ଯକୀ କର୍ତା, କରଣ ଔର ଅଧିକରଣ ହୈଂ; ଇସଲିଯେ ଗୁଣ – ପର୍ଯାଯେଂ ହୀ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵରୂପ ଧାରଣ
କରତୀ ହୈଂ .
୨. ଜୋ = ଜୋ କୁଣ୍ଡଲାଦି ଉତ୍ପାଦ, ବାଜୂବଂଧାଦି ଵ୍ଯଯ ଆର ପୀତାଦି ଧ୍ରୌଵ୍ଯ .
୩. ସୁଵର୍ଣ ହୀ କୁଣ୍ଡଲାଦି -ଉତ୍ପାଦ, ବାଜୂବଂଧାଦି -ଵ୍ଯଯ ଔର ପୀତତ୍ଵାଦି ଧ୍ରୌଵ୍ଯକା କର୍ତା, କରଣ ତଥା ଅଧିକରଣ ହୈ;
ଜଇସଲିଯେ ସୁଵର୍ଣ ହୀ ଉନକା ସ୍ଵରୂପ ଧାରଣ କରତା ହୈ . (ସୁଵର୍ଣ ହୀ କୁଣ୍ଡଲାଦିରୂପସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୈ,
ବାଜୂବଂଧାଦିରୂପସେ ନଷ୍ଟ ହୋତା ହୈ ଔର ପୀତତ୍ଵାଦିରୂପସେ ଅଵସ୍ଥିତ ରହତା ହୈ .)