ପୃଥଗ୍ଭଵତ୍ସତ୍ତାମନ୍ତରେଣାତ୍ମାନଂ ଧାରଯତ୍ତାଵନ୍ମାତ୍ରପ୍ରଯୋଜନାଂ ସତ୍ତାମେଵାସ୍ତଂ ଗମଯେତ୍ . ସ୍ଵରୂପତସ୍ତୁ-
ସଦ୍ଭଵଦ୍ ଧ୍ର୍ରୌଵ୍ଯସ୍ଯ ସଂଭଵାଦାତ୍ମାନଂ ଧାରଯଦ୍ଦ୍ରଵ୍ଯମୁଦ୍ଗଚ୍ଛେତ୍; ସତ୍ତାତୋଽପୃଥଗ୍ଭୂତ୍ଵା ଚାତ୍ମାନଂ ଧାରଯତ୍ତା-
ଵନ୍ମାତ୍ରପ୍ରଯୋଜନାଂ ସତ୍ତାମୁଦ୍ଗମଯେତ୍ . ତତଃ ସ୍ଵଯମେଵ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ସତ୍ତ୍ଵେନାଭ୍ଯୁପଗନ୍ତଵ୍ଯଂ, ଭାଵଭାଵ-
ଵତୋରପୃଥକ୍ତ୍ଵେନାନନ୍ଯତ୍ଵାତ୍ ..୧୦୫..
ସତ୍ତାଦ୍ରଵ୍ଯଯୋରଭେଦଵିଷଯେ ପୁନରପି ପ୍ରକାରାନ୍ତରେଣ ଯୁକ୍ତିଂ ଦର୍ଶଯତି — ଣ ହଵଦି ଜଦି ସଦ୍ଦଵ୍ଵଂ ପରମଚୈତନ୍ଯପ୍ରକାଶରୂପେଣ
ସ୍ଵରୂପେଣ ସ୍ଵରୂପସତ୍ତାସ୍ତିତ୍ଵଗୁଣେନ ଯଦି ଚେତ୍ ସନ୍ନ ଭଵତି . କିଂ କର୍ତୃ . ପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯଂ . ତଦା ଅସଦ୍ଧୁଵଂ ହୋଦି
ଅସଦଵିଦ୍ଯମାନଂ ଭଵତି ଧ୍ରୁଵଂ ନିଶ୍ଚିତମ୍ . ଅଵିଦ୍ଯମାନଂ ସତ୍ ତଂ କଧଂ ଦଵ୍ଵଂ ତତ୍ପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯଂ କଥଂ ଭଵତି, କିଂତୁ
ନୈଵ . ସ ଚ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଵିରୋଧଃ . କସ୍ମାତ୍ . ସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନେନ ଗମ୍ଯମାନତ୍ଵାତ୍ . ଅଥାଵିଚାରିତରମଣୀଯନ୍ଯାଯେନ
ସତ୍ତାଗୁଣାଭାଵେଽପ୍ଯସ୍ତୀତି ଚେତ୍, ତତ୍ର ଵିଚାର୍ଯତେ – ଯଦି କେଵଲଜ୍ଞାନଦର୍ଶନଗୁଣାଵିନାଭୂତସ୍ଵକୀଯସ୍ଵରୂପାସ୍ତି-
ତ୍ଵାତ୍ପୃଥଗ୍ଭୂତା ତିଷ୍ଠତି ତଦା ସ୍ଵରୂପାସ୍ତିତ୍ଵଂ ନାସ୍ତି, ସ୍ଵରୂପାସ୍ତିତ୍ଵାଭାଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯମପି ନାସ୍ତି . ଅଥଵା
ସ୍ଵକୀଯସ୍ଵରୂପାସ୍ତିତ୍ଵାତ୍ସଂଜ୍ଞାଲକ୍ଷଣପ୍ରଯୋଜନାଦିଭେଦେଽପି ପ୍ରଦେଶରୂପେଣାଭିନ୍ନଂ ତିଷ୍ଠତି ତଦା ସଂମତମେଵ . ଅତ୍ରାଵସରେ
ସୌଗତମତାନୁସାରୀ କଶ୍ଚିଦାହ – ସିଦ୍ଧପର୍ଯାଯସତ୍ତାରୂପେଣ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯମୁପଚାରେଣାସ୍ତି, ନ ଚ ମୁଖ୍ଯଵୃତ୍ତ୍ଯେତି .
ପରିହାରମାହ — ସିଦ୍ଧପର୍ଯାଯୋପାଦାନକାରଣଭୂତପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯାଭାଵେ ସିଦ୍ଧପର୍ଯାଯସତ୍ତୈଵ ନ ସଂଭଵତି, ଵୃକ୍ଷାଭାଵେ
ଫଲମିଵ . ଅତ୍ର ପ୍ରସ୍ତାଵେ ନୈଯାଯିକମତାନୁସାରୀ କଶ୍ଚିଦାହ — ହଵଦି ପୁଣୋ ଅଣ୍ଣଂ ଵା ତତ୍ପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଭଵତି
ପୁନଃ କିଂତୁ ସତ୍ତାଯାଃ ସକାଶାଦନ୍ଯଦ୍ଭିନ୍ନଂ ଭଵତି ପଶ୍ଚାତ୍ସତ୍ତାସମଵାଯାତ୍ସଦ୍ଭଵତି . ଆଚାର୍ଯାଃ ପରିହାରମାହୁଃ —
ସତ୍ତାସମଵାଯାତ୍ପୂର୍ଵଂ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ସଦସଦ୍ଵା, ଯଦି ସତ୍ତଦା ସତ୍ତାସମଵାଯୋ ଵୃଥା, ପୂର୍ଵମେଵାସ୍ତିତ୍ଵଂ ତିଷ୍ଠତି; ଅଥାସତ୍ତର୍ହି
କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]
ଜ୍ଞେଯତତ୍ତ୍ଵ -ପ୍ରଜ୍ଞାପନ
୨୦୩
(୨) ଯଦି ସତ୍ତାସେ ପୃଥକ୍ ହୋ ତୋ ସତ୍ତାକେ ବିନା ଭୀ ସ୍ଵଯଂ ରହତା ହୁଆ, ଇତନା ହୀ ମାତ୍ର ଜିସକା
ପ୍ରଯୋଜନ ହୈ ଐସୀ ୧ସତ୍ତାକୋ ହୀ ଅସ୍ତ କର ଦେଗା .
କିନ୍ତୁ ଯଦି ଦ୍ରଵ୍ଯ ସ୍ଵରୂପସେ ହୀ ସତ୍ ହୋ ତୋ — (୧) ଧ୍ରୌଵ୍ଯକେ ସଦ୍ଭାଵକେ କାରଣ ସ୍ଵଯଂ ସ୍ଥିର
ରହତା ହୁଆ, ଦ୍ରଵ୍ଯ ଉଦିତ ହୋତା ହୈ, (ଅର୍ଥାତ୍ ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ); ଔର (୨) ସତ୍ତାସେ ଅପୃଥକ୍ ରହକର
ସ୍ଵଯଂ ସ୍ଥିର (-ଵିଦ୍ଯମାନ) ରହତା ହୁଆ, ଇତନା ହୀ ମାତ୍ର ଜିସକା ପ୍ରଯୋଜନ ହୈ ଐସୀ ସତ୍ତାକୋ ଉଦିତ
(ସିଦ୍ଧ) କରତା ହୈ .
ଇସଲିଯେ ଦ୍ରଵ୍ଯ ସ୍ଵଯଂ ହୀ ସତ୍ତ୍ଵ (ସତ୍ତା) ହୈ ଐସା ସ୍ଵୀକାର କରନା ଚାହିଯେ, କ୍ଯୋଂକି ଭାଵ
ଔର ୨ଭାଵଵାନ୍କା ଅପୃଥକ୍ତ୍ଵ ଦ୍ଵାରା ଅନନ୍ଯତ୍ଵ ହୈ ..୧୦୫..
୧. ସତ୍ତାକା କାର୍ଯ ଇତନା ହୀ ହୈ କି ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ଵିଦ୍ଯମାନ ରଖେ . ଯଦି ଦ୍ରଵ୍ଯ ସତ୍ତାସେ ଭିନ୍ନ ରହକର ଭୀ
ସ୍ଥିର ରହେ ତୋ ଫି ର ସତ୍ତାକା ପ୍ରଯୋଜନ ହୀ ନହୀଂ ରହତା, ଅର୍ଥାତ୍ ସତ୍ତାକେ ଅଭାଵକା ପ୍ରସଂଗ ଆ ଜାଯଗା .
୨. ଭାଵଵାନ୍ = ଭାଵଵାଲା . [ଦ୍ରଵ୍ଯ ଭାଵଵାଲା ହୈ ଔର ସତ୍ତା ଉସକା ଭାଵ ହୈ . ଵେ ଅପୃଥକ୍ ହୈଂ, ଇସ ଅପେକ୍ଷାସେ
ଅନନ୍ଯ ହୈଂ . ପୃଥକ୍ତ୍ଵ ଔର ଅନ୍ଯତ୍ଵକା ଭେଦ ଜିସ ଅପେକ୍ଷାସେ ହୈ ଉସ ଅପେକ୍ଷାକୋ ଲେକର ଵିଶେଷାର୍ଥ ଆଗାମୀ
ଗାଥାମେଂ କହେଂଗେ, ଉନ୍ହେଂ ଯହାଁ ନହୀଂ ଲଗାନା ଚାହିଯେ, କିନ୍ତୁ ଯହାଁ ଅନନ୍ଯତ୍ଵକୋ ଅପୃଥକ୍ତ୍ଵକେ ଅର୍ଥମେଂ ହୀ
ସମଝନା ଚାହିଯେ . ]