ଵିଶେଷଗୁଣୋ ହି ଯୁଗପତ୍ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ସାଧାରଣାଵଗାହହେତୁତ୍ଵମାକାଶସ୍ଯ, ସକୃତ୍ସର୍ଵେଷାଂ ଗମନପରିଣାମିନାଂ ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ଗମନହେତୁତ୍ଵଂ ଧର୍ମସ୍ଯ, ସକୃତ୍ସର୍ଵେଷାଂ ସ୍ଥାନପରିଣାମିନାଂ ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ସ୍ଥାନହେତୁତ୍ଵମଧର୍ମସ୍ଯ, ଅଶେଷଶେଷଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ପ୍ରତିପର୍ଯାଯଂ ସମଯଵୃତ୍ତିହେତୁତ୍ଵଂ କାଲସ୍ଯ, ଚୈତନ୍ଯପରିଣାମୋ ଜୀଵସ୍ଯ . ଏଵମମୂର୍ତାନାଂ ଵିଶେଷଗୁଣସଂକ୍ଷେପାଧିଗମେ ଲିଂଗମ୍ . ତତ୍ରୈକକାଲମେଵ ଵିଶେଷଗୁଣତ୍ଵାଦେଵାନ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯାଣାମସଂଭଵତ୍ସଦାକାଶଂ ନିଶ୍ଚିନୋତି . ଗତିପରିଣତସମସ୍ତଜୀଵପୁଦ୍ଗଲାନାମେକସମଯେ ସାଧାରଣଂ ଗମନହେତୁତ୍ଵଂ ଵିଶେଷଗୁଣତ୍ଵାଦେଵାନ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯାଣାମସଂଭଵତ୍ସଦ୍ଧର୍ମଦ୍ରଵ୍ଯଂ ନିଶ୍ଚିନୋତି . ତଥୈଵ ଚ ସ୍ଥିତି- ପରିଣତସମସ୍ତଜୀଵପୁଦ୍ଗଲାନାମେକସମଯେ ସାଧାରଣଂ ସ୍ଥିତିହେତୁତ୍ଵଂ ଵିଶେଷଗୁଣତ୍ଵାଦେଵାନ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯାଣାମସଂଭଵତ୍ସଦ- ଧର୍ମଦ୍ରଵ୍ଯଂ ନିଶ୍ଚିନୋତି . ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ଯୁଗପତ୍ପର୍ଯାଯପରିଣତିହେତୁତ୍ଵଂ ଵିଶେଷଗୁଣତ୍ଵାଦେଵାନ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯାଣାମସଂଭଵତ୍ସ- ତ୍କାଲଦ୍ରଵ୍ଯଂ ନିଶ୍ଚିନୋତି . ସର୍ଵଜୀଵସାଧାରଣଂ ସକଲଵିମଲକେଵଲଜ୍ଞାନଦର୍ଶନଦ୍ଵଯଂ ଵିଶେଷଗୁଣତ୍ଵାଦେଵାନ୍ଯା- ଚେତନପଞ୍ଚଦ୍ରଵ୍ଯାଣାମସଂଭଵତ୍ସଚ୍ଛୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧୈକସ୍ଵଭାଵଂ ପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯଂ ନିଶ୍ଚିନୋତି . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ଯଦ୍ଯପି ପଞ୍ଚ- ଦ୍ରଵ୍ଯାଣି ଜୀଵସ୍ଯୋପକାରଂ କୁର୍ଵନ୍ତି ତଥାପି ତାନି ଦୁଃଖକାରଣାନ୍ଯେଵେତି ଜ୍ଞାତ୍ଵାକ୍ଷଯାନନ୍ତସୁଖାଦିକାରଣଂ
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଆକାଶସ୍ଯାଵଗାହଃ ] ଆକାଶକା ଅଵଗାହ, [ଧର୍ମଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ଗମନହେତୁତ୍ଵଂ ] ଧର୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକା ଗମନହେତୁତ୍ଵ [ତୁ ପୁନଃ ] ଔର [ଧର୍ମେତରଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ଗୁଣଃ ] ଅଧର୍ମ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଗୁଣ [ସ୍ଥାନକାରଣତା ] ସ୍ଥାନକାରଣତା ହୈ . [କାଲସ୍ଯ ] କାଲକା ଗୁଣ [ଵର୍ତତା ସ୍ଯାତ୍ ] ଵର୍ତନା ହୈ, [ଆତ୍ମନଃ ଗୁଣଃ ] ଆତ୍ମାକା ଗୁଣ [ଉପଯୋଗଃ ଇତି ଭଣିତଃ ] ଉପଯୋଗ କହା ହୈ . [ମୂର୍ତିପ୍ରହୀଣାନାଂ ଗୁଣାଃ ହି ] ଇସପ୍ରକାର ଅମୂର୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ଗୁଣ [ସଂକ୍ଷେପାତ୍ ] ସଂକ୍ଷେପସେ [ଜ୍ଞେଯାଃ ] ଜାନନା ଚାହିଯେ ..୧୩୩ -୧୩୪..
ଟୀକା : — ଯୁଗପତ୍ ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ସାଧାରଣ ଅଵଗାହକା ହେତୁପନା ଆକାଶକା ଵିଶେଷ ଗୁଣ ହୈ . ଏକ ହୀ ସାଥ ସର୍ଵ ଗମନପରିଣାମୀ (ଗତିରୂପ ପରିଣମିତ) ଜୀଵ -ପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ ଗମନକା ହେତୁପନା ଧର୍ମକା ଵିଶେଷ ଗୁଣ ହୈ . ଏକ ହୀ ସାଥ ସର୍ଵ ସ୍ଥାନପରିଣାମୀ (ସ୍ଥିତିରୂପ ପରିଣମିତ) ଜୀଵ- ପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ ସ୍ଥିର ହୋନେକା ହେତୁତ୍ଵ ସ୍ଥିତିକା ଅର୍ଥାତ୍ ସ୍ଥିର ହୋନେକା ନିମିତ୍ତପନା ଅଧର୍ମକା ଵିଶେଷଗୁଣ ହୈ . (କାଲକେ ଅତିରିକ୍ତ) ଶେଷ ସମସ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୀ ପ୍ରତି -ପର୍ଯାଯମେଂ ସମଯଵୃତ୍ତିକା ହେତୁପନା (ସମଯ- ସମଯକୀ ପରିଣତିକା ନିମିତ୍ତତ୍ଵ) କାଲକା ଵିଶେଷ ଗୁଣ ହୈ . ଚୈତନ୍ଯପରିଣାମ ଜୀଵକା ଵିଶେଷ ଗୁଣ ହୈ . ଇସପ୍ରକାର ଅମୂର୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ଵିଶେଷ ଗୁଣୋଂକା ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଜ୍ଞାନ ହୋନେ ପର ଅମୂର୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୋ ଜାନନେକେ ଲିଂଗ (ଚିହ୍ନ, ଲକ୍ଷଣ, ସାଧନ) ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ; ଅର୍ଥାତ୍ ଉନ -ଉନ ଵିଶେଷ ଗୁଣୋଂକେ ଦ୍ଵାରା ଉନ -ଉନ ଅମୂର୍ତ
୨୬୪ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-