ଵ୍ଯକ୍ତତ୍ଵଂ କାଦାଚିତ୍କପରିଣାମଵୈଚିତ୍ର୍ଯପ୍ରତ୍ଯଯଂ ନିତ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵଭାଵପ୍ରତିଘାତାଯ . ତତୋଽସ୍ତୁ ଶବ୍ଦଃ ପୁଦ୍ଗଲପର୍ଯାଯ ଏଵେତି ..୧୩୨.. ଅଥାମୂର୍ତାନାଂ ଶେଷଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ଗୁଣାନ୍ ଗୃଣାତି — ଆଗାସସ୍ସଵଗାହୋ ଧମ୍ମଦ୍ଦଵ୍ଵସ୍ସ ଗମଣହେଦୁତ୍ତଂ . ଧମ୍ମେଦରଦଵ୍ଵସ୍ସ ଦୁ ଗୁଣୋ ପୁଣୋ ଠାଣକାରଣଦା ..୧୩୩.. କାଲସ୍ସ ଵଟ୍ଟଣା ସେ ଗୁଣୋଵଓଗୋ ତ୍ତି ଅପ୍ପଣୋ ଭଣିଦୋ .
ଣେଯା ସଂଖେଵାଦୋ ଗୁଣା ହି ମୁତ୍ତିପ୍ପହୀଣାଣଂ ..୧୩୪.. ଜୁଗଲଂ . ଅନ୍ଯେନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯୋଽନ୍ଯେନ୍ଦ୍ରିଯସ୍ଯ ନ ଭଵତି ଵସ୍ତୁସ୍ଵଭାଵାଦେଵ, ରସାଦିଵିଷଯଵତ୍ . ପୁନରପି କତଂଭୂତଃ . ଚିତ୍ତୋ ଚିତ୍ରଃ ଭାଷାତ୍ମକାଭାଷାତ୍ମକରୂପେଣ ପ୍ରାଯୋଗିକଵୈଶ୍ରସିକରୂପେଣ ଚ ନାନାପ୍ରକାରଃ . ତଚ୍ଚ ‘‘ସଦ୍ଦୋ ଖଂଧପ୍ପଭଵୋ’’ ଇତ୍ଯାଦିଗାଥାଯାଂ ପଞ୍ଚାସ୍ତିକାଯେ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାତଂ ତିଷ୍ଠତ୍ଯତ୍ରାଲଂ ପ୍ରସଙ୍ଗେନ ..୧୩୨.. ଅଥାକାଶାଦ୍ଯମୂର୍ତଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ଵିଶେଷଗୁଣାନ୍ପ୍ରତିପାଦଯତି — ଆଗାସସ୍ସଵଗାହୋ ଆକାଶସ୍ଯାଵଗାହହେତୁତ୍ଵଂ, ଧମ୍ମଦ୍ଦଵ୍ଵସ୍ସ ଗମଣହେଦୁତ୍ତଂ ଧର୍ମଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ଗମନହେତୁତ୍ଵଂ, ଧମ୍ମେଦରଦଵ୍ଵସ୍ସ ଦୁ ଗୁଣୋ ପୁଣୋ ଠାଣକାରଣଦା ଧର୍ମେତରଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ତୁ ପୁନଃ ସ୍ଥାନକାରଣତାଗୁଣୋ ଭଵତୀତି ପ୍ରଥମଗାଥା ଗତା . କାଲସ୍ସ ଵଟ୍ଟଣା ସେ କାଲସ୍ଯ ଵର୍ତନା ସ୍ଯାଦ୍ଗୁଣଃ, ଗୁଣୋଵଓଗୋ ତ୍ତି ଅପ୍ପଣୋ ଭଣିଦୋ ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନୋପଯୋଗଦ୍ଵଯମିତ୍ଯାତ୍ମନୋ ଗୁଣୋ ଭଣିତଃ . ଣେଯା ସଂଖେଵାଦୋ ଗୁଣା ହି ମୁତ୍ତିପ୍ପହୀଣାଣଂ ଏଵଂ ସଂକ୍ଷେପାଦମୂର୍ତଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ଗୁଣା ଜ୍ଞେଯା ଇତି . ତଥାହି — ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ସାଧାରଣମଵଗାହହେତୁତ୍ଵଂ
ଔର କହୀଂ (କିସୀ ପର୍ଯାଯମେଂ) କିସୀ ଗୁଣକୀ କାଦାଚିତ୍କ ପରିଣାମକୀ ଵିଚିତ୍ରତାକେ କାରଣ ହୋନେଵାଲା ଵ୍ଯକ୍ତପନା ଯା ଅଵ୍ଯକ୍ତପନା ନିତ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵଭାଵକା ପ୍ରତିଘାତ ନହୀଂ କରତା . (ଅର୍ଥାତ୍ ଅନିତ୍ଯପରିଣାମକେ କାରଣ ହୋନେଵାଲୀ ଗୁଣକୀ ପ୍ରଗଟତା ଔର ଅପ୍ରଗଟତା ନିତ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵଭାଵକେ ସାଥ କହୀଂ ଵିରୋଧକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତୀ .)
ଇସଲିଯେ ଶବ୍ଦ ପୁଦ୍ଗଲକୀ ପର୍ଯାଯ ହୀ ହୋ ..୧୩୨..
ଅବ, ଶେଷ ଅମୂର୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ଗୁଣ କହତେ ହୈଂ : —
ଅଵଗାହ ଗୁଣ ଆକାଶନୋ, ଗତିହେତୁତା ଛେ ଧର୍ମନୋ, ଵଳୀ ସ୍ଥାନକାରଣତାରୂପୀ ଗୁଣ ଜାଣ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଅଧର୍ମନୋ. ୧୩୩. ଛେ କାଳନୋ ଗୁଣ ଵର୍ତନା ଉପଯୋଗ ଭାଖ୍ଯୋ ଜୀଵମାଂ, ଏ ରୀତ ମୂର୍ତିଵିହୀନନା ଗୁଣ ଜାଣଵା ସଂକ୍ଷେପମାଂ. ୧୩୪.