ପୁଦ୍ଗଲପ୍ରାଣସଂତତିନିଵୃତ୍ତେରନ୍ତରଂଗୋ ହେତୁର୍ହି ପୌଦ୍ଗଲିକକର୍ମମୂଲସ୍ଯୋପରକ୍ତତ୍ଵସ୍ଯାଭାଵଃ . ସ ତୁ ସମସ୍ତେନ୍ଦ୍ରିଯାଦିପରଦ୍ରଵ୍ଯାନୁଵୃତ୍ତିଵିଜଯିନୋ ଭୂତ୍ଵା ସମସ୍ତୋପାଶ୍ରଯାନୁଵୃତ୍ତିଵ୍ଯାଵୃତ୍ତସ୍ଯ ସ୍ଫ ଟିକମଣେ- ରିଵାତ୍ଯନ୍ତଵିଶୁଦ୍ଧମୁପଯୋଗମାତ୍ରମାତ୍ମାନଂ ସୁନିଶ୍ଚଲଂ କେଵଲମଧିଵସତଃ ସ୍ଯାତ୍ . ଇଦମତ୍ର ତାତ୍ପର୍ଯଂ — ଆତ୍ମନୋଽତ୍ଯନ୍ତଵିଭକ୍ତତ୍ଵସିଦ୍ଧଯେ ଵ୍ଯଵହାରଜୀଵତ୍ଵହେତଵଃ ପୁଦ୍ଗଲପ୍ରାଣା ଏଵମୁଚ୍ଛେତ୍ତଵ୍ଯାଃ ..୧୫୧.. କେଵଲଜ୍ଞାନଦର୍ଶନୋପଯୋଗଂ ନିଜାତ୍ମାନଂ ଧ୍ଯାଯତି, କମ୍ମେହିଂ ସୋ ଣ ରଜ୍ଜଦି କର୍ମଭିଶ୍ଚିଚ୍ଚମତ୍କାରାତ୍ମନଃ ପ୍ରତିବନ୍ଧ- କୈର୍ଜ୍ଞାନାଵରଣାଦିକର୍ମଭିଃ ସ ନ ରଜ୍ଯତେ, ନ ବଧ୍ଯତେ . କିହ ତଂ ପାଣା ଅଣୁଚରଂତି କର୍ମବନ୍ଧାଭାଵେ ସତି ତଂ ପୁରୁଷଂ
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଃ ] ଜୋ [ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଦିଵିଜଯୀଭୂତ୍ଵା ] ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଦିକା ଵିଜଯୀ ହୋକର [ଉପଯୋଗଂ ଆତ୍ମକଂ ] ଉପଯୋଗମାତ୍ର ଆତ୍ମାକା [ଧ୍ଯାଯତି ] ଧ୍ଯାନ କରତା ହୈ, [ସଃ ] ଵହ [କର୍ମଭିଃ ] କର୍ମୋଂକେ ଦ୍ଵାରା [ନ ରଜ୍ଯତେ ] ରଂଜିତ ନହୀଂ ହୋତା; [ତଂ ] ଉସେ [ପ୍ରାଣାଃ ] ପ୍ରାଣ [କଥଂ ] କୈସେ [ଅନୁଚରଂତି ] ଅନୁସରେଂଗେ ? (ଅର୍ଥାତ୍ ଉସକେ ପ୍ରାଣୋଂକା ସମ୍ବନ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା .) ..୧୫୧..
ଟୀକା : — ଵାସ୍ତଵମେଂ ପୌଦ୍ଗଲିକ ପ୍ରାଣୋଂକେ ସଂତତିକୀ ନିଵୃତ୍ତିକା ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ହେତୁ ପୌଦ୍ଗଲିକ କର୍ମ ଜିସକା କାରଣ ( – ନିମିତ୍ତ) ହୈ ଐସେ ୧ଉପରକ୍ତପନେକା ଅଭାଵ ହୈ . ଔର ଵହ ଅଭାଵ ଜୋ ଜୀଵ ସମସ୍ତ ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଦିକ ପରଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ଅନୁସାର ପରିଣତିକା ଵିଜଯୀ ହୋକର, (ଅନେକ ଵର୍ଣୋଵାଲେ) ୨ଆଶ୍ରଯାନୁସାର ସାରୀ ପରିଣତିସେ ଵ୍ଯାଵୃତ୍ତ (ପୃଥକ୍, ଅଲଗ) ହୁଏ ସ୍ଫ ଟିକ ମଣିକୀ ଭାଁତି, ଅତ୍ଯନ୍ତ ଵିଶୁଦ୍ଧ ଉପଯୋଗମାତ୍ର ଅକେଲେ ଆତ୍ମାମେଂ ସୁନିଶ୍ଚଲତଯା ଵସତା ହୈ, ଉସ ଜୀଵକେ ହୋତା ହୈ .
ଯହାଁ ଯହ ତାତ୍ପର୍ଯ ହୈ କି — ଆତ୍ମାକୀ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଵିଭକ୍ତତା ସିଦ୍ଧ କରନେକେ ଲିଯେ ଵ୍ଯଵହାରଜୀଵତ୍ଵକେ ହେତୁଭୂତ ପୌଦ୍ଗଲିକ ପ୍ରାଣ ଇସପ୍ରକାର ଉଚ୍ଛେଦ କରନେଯୋଗ୍ଯ ହୈଂ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଜୈସେ ଅନେକ ରଂଗଯୁକ୍ତ ଆଶ୍ରଯଭୂତ ଵସ୍ତୁକେ ଅନୁସାର ଜୋ (ସ୍ଫ ଟିକ ମଣିକା) ଅନେକରଂଗୀ ପରିଣମନ ହୈ ଉସସେ ସର୍ଵଥା ଵ୍ଯାଵୃତ୍ତ ହୁଯେ ସ୍ଫ ଟିକମଣିକେ ଉପରକ୍ତପନେକା ଅଭାଵ ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର ଅନେକପ୍ରକାରକେ କର୍ମ ଵ ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଦିକେ ଅନୁସାର ଜୋ (ଆତ୍ମାକା) ଅନେକ ପ୍ରକାରକା ଵିକାରୀ ପରିଣମନ ହୈ ଉସସେ ସର୍ଵଥା ଵ୍ଯାଵୃତ୍ତ ହୁଯେ ଆତ୍ମାକେ ( – ଜୋ ଏକ ଉପଯୋଗମାତ୍ର
୨୯୬ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-
୧. ଉପରକ୍ତପନା = ଵିକୃତପନା; ମଲିନପନା; ରଂଜିତପନା; ଉପରାଗଯୁକ୍ତପନା, (ଉପରାଗକେ ଅର୍ଥକେ ଲିଯେ ଗାଥା ୧୨୬କା ଫୁ ଟନୋଟ ଦେଖୋ])
୨. ଆଶ୍ରଯ = ଜିସମେଂ ସ୍ଫ ଟିକମଣି ରଖା ହୋ ଵହ ଵସ୍ତୁ .