ଆତ୍ମନୋ ହି ରସରୂପଗନ୍ଧଗୁଣାଭାଵସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାତ୍ସ୍ପର୍ଶଗୁଣଵ୍ଯକ୍ତ୍ଯଭାଵସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାତ୍ ଶବ୍ଦ- ପର୍ଯାଯାଭାଵସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାତ୍ତଥା ତନ୍ମୂଲାଦଲିଂଗଗ୍ରାହ୍ଯତ୍ଵାତ୍ସର୍ଵସଂସ୍ଥାନାଭାଵସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାଚ୍ଚ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯ- ଵିଭାଗସାଧନମରସତ୍ଵମରୂପତ୍ଵମଗନ୍ଧତ୍ଵମଵ୍ଯକ୍ତ ତ୍ଵମଶବ୍ଦତ୍ଵମଲିଂଗଗ୍ରାହ୍ଯତ୍ଵମସଂସ୍ଥାନତ୍ଵଂ ଚାସ୍ତି . ସକଲ- ପୁଦ୍ଗଲାପୁଦ୍ଗଲାଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯଵିଭାଗସାଧନଂ ତୁ ଚେତନାଗୁଣତ୍ଵମସ୍ତି . ତଦେଵ ଚ ତସ୍ଯ ସ୍ଵଜୀଵ- ଦ୍ରଵ୍ଯମାତ୍ରାଶ୍ରିତତ୍ଵେନ ସ୍ଵଲକ୍ଷଣତାଂ ବିଭ୍ରାଣଂ ଶେଷଦ୍ରଵ୍ଯାନ୍ତରଵିଭାଗଂ ସାଧଯତି . ଅଲିଂଗଗ୍ରାହ୍ଯ ଇତି ଵକ୍ତଵ୍ଯେ ଯଦଲିଂଗଗ୍ରହଣମିତ୍ଯୁକ୍ତଂ ତଦ୍ବହୁତରାର୍ଥପ୍ରତିପତ୍ତଯେ . ତଥା ହି — ନ ଲିଂଗୈରିନ୍ଦ୍ରିଯୈର୍ଗ୍ରାହକତାମା- ମୁଖ୍ଯତଯା ଦ୍ଵିତୀଯଵିଶେଷାନ୍ତରାଧିକାରଃ ସମାପ୍ତଃ . ଅଥୈକୋନଵିଂଶତିଗାଥାପର୍ଯନ୍ତଂ ଜୀଵସ୍ଯ ପୁଦ୍ଗଲେନ ସହ ବନ୍ଧ- ମୁଖ୍ଯତଯା ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ କରୋତି, ତତ୍ର ଷଟ୍ସ୍ଥଲାନି ଭଵନ୍ତି . ତେଷ୍ଵାଦୌ ‘ଅରସମରୂଵଂ’ ଇତ୍ଯାଦି ଶୁଦ୍ଧଜୀଵ- ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନେନ ଗାଥୈକା, ‘ମୁତ୍ତୋ ରୂଵାଦି’ ଇତ୍ଯାଦିପୂର୍ଵପକ୍ଷପରିହାରମୁଖ୍ଯତଯା ଗାଥାଦ୍ଵଯମିତି ପ୍ରଥମସ୍ଥଲେ ଗାଥାତ୍ରଯମ୍ . ତଦନନ୍ତରଂ ଭାଵବନ୍ଧମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ‘ଉଵଓଗମଓ’ ଇତ୍ଯାଦି ଗାଥାଦ୍ଵଯମ୍ . ଅଥ ପରସ୍ପରଂ ଦ୍ଵଯୋଃ ପୁଦ୍ଗଲଯୋଃ ବନ୍ଧୋ, ଜୀଵସ୍ଯ ରାଗାଦିପରିଣାମେନ ସହ ବନ୍ଧୋ, ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲଯୋର୍ବନ୍ଧଶ୍ଚେତି ତ୍ରିଵିଧବନ୍ଧମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଜୀଵମ୍ ] ଜୀଵକୋ [ଅରସମ୍ ] ଅରସ, [ଅରୂପମ୍ ] ଅରୂପ [ଅଗଂଧମ୍ ] ଅଗଂଧ, [ଅଵ୍ଯକ୍ତମ୍ ] ଅଵ୍ଯକ୍ତ, [ଚେତନାଗୁଣମ୍ ] ଚେତନାଗୁଣଯୁକ୍ତ, [ଅଶବ୍ଦମ୍ ] ଅଶବ୍ଦ, [ଅଲିଂଗଗ୍ରହଣମ୍ ] ଅଲିଂଗଗ୍ରହଣ (ଲିଂଗ ଦ୍ଵାରା ଗ୍ରହଣ ନ ହୋନେ ଯୋଗ୍ଯ) ଔର [ଅନିର୍ଦିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନମ୍ ] ଜିସକା କୋଈ ସଂସ୍ଥାନ ନହୀଂ କହା ଗଯା ହୈ ଐସା [ଜାନୀହି ] ଜାନୋ ..୧୭୨..
ଟୀକା : — ଆତ୍ମା (୧) ରସଗୁଣକେ ଅଭାଵରୂପ ସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୋନେସେ, (୨) ରୂପଗୁଣକେ ଅଭାଵରୂପ ସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୋନେସେ, (୩) ଗଂଧଗୁଣକେ ଅଭାଵରୂପ ସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୋନେସେ, (୪) ସ୍ପର୍ଶଗୁଣରୂପ ଵ୍ଯକ୍ତତାକେ ଅଭାଵରୂପ ସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୋନେସେ, (୫) ଶବ୍ଦପର୍ଯାଯକେ ଅଭାଵରୂପ ସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୋନେସେ, ତଥା (୬) ଇନ ସବକେ କାରଣ (ଅର୍ଥାତ୍ ରସ – ରୂପ – ଗଂଧ ଇତ୍ଯାଦିକେ ଅଭାଵରୂପ ସ୍ଵଭାଵକେ କାରଣ) ଲିଂଗକେ ଦ୍ଵାରା ଅଗ୍ରାହ୍ଯ ହୋନେସେ ଓର (୭) ସର୍ଵ ସଂସ୍ଥାନୋଂକେ ଅଭାଵରୂପ ସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୋନେସେ, ଆତ୍ମାକୋ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଵିଭାଗକା ସାଧନଭୂତ (୧) ଅରସପନା, (୨) ଅରୂପପନା, (୩) ଅଗଂଧପନା, (୪) ଅଵ୍ଯକ୍ତପନା, (୫) ଅଶବ୍ଦପନା, (୬) ଅଲିଂଗଗ୍ରାହ୍ଯପନା ଔର (୭) ଅସଂସ୍ଥାନପନା ହୈ . ପୁଦ୍ଗଲ ତଥା ଅପୁଦ୍ଗଲ ଐସେ ସମସ୍ତ ଅଜୀଵ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂସେ ଵିଭାଗକା ସାଧନ ତୋ ଚେତନାଗୁଣମଯପନା ହୈ; ଔର ଵହୀ, ମାତ୍ର ସ୍ଵଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯାଶ୍ରିତ ହୋନେସେ ସ୍ଵଲକ୍ଷଣପନେକୋ ଧାରଣ କରତା ହୁଆ, ଆତ୍ମାକା ଶେଷ ଅନ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂସେ ଵିଭାଗ (ଭେଦ) ସିଦ୍ଧ କରତା ହୈ .
ଜହାଁ ‘ଅଲିଂଗଗ୍ରାହ୍ଯ’ କରନା ହୈ ଵହାଁ ଜୋ ‘ଅଲିଂଗଗ୍ରହଣ’ କହା ହୈ, ଵହ ବହୁତସେ ଅର୍ଥୋଂକୀ