–
੨ –
ਜ੍ਞੇਯਤਤ੍ਤ੍ਵ -ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ
ਅਥ ਜ੍ਞੇਯਤਤ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨਮ੍ . ਤਤ੍ਰ ਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਯ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਵਰੂਪਮੁਪਵਰ੍ਣਯਤਿ —
ਅਤ੍ਥੋ ਖਲੁ ਦਵ੍ਵਮਓ ਦਵ੍ਵਾਣਿ ਗੁਣਪ੍ਪਗਾਣਿ ਭਣਿਦਾਣਿ .
ਤੇਹਿਂ ਪੁਣੋ ਪਜ੍ਜਾਯਾ ਪਜ੍ਜਯਮੂਢਾ ਹਿ ਪਰਸਮਯਾ ..੯੩..
ਅਰ੍ਥਃ ਖਲੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਯੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ ਗੁਣਾਤ੍ਮਕਾਨਿ ਭਣਿਤਾਨਿ .
ਤੈਸ੍ਤੁ ਪੁਨਃ ਪਰ੍ਯਾਯਾਃ ਪਰ੍ਯਯਮੂਢਾ ਹਿ ਪਰਸਮਯਾਃ ..੯੩..
ਇਹ ਕਿਲ ਯਃ ਕਸ਼੍ਚਨਾਪਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਦ੍ਯਮਾਨਃ ਪਦਾਰ੍ਥਃ ਸ ਸਰ੍ਵ ਏਵ ਵਿਸ੍ਤਾਰਾਯਤਸਾਮਾਨ੍ਯ-
ਇਤਃ ਊਰ੍ਦ੍ਧ੍ਵਂ ‘ਸਤ੍ਤਾਸਂਬਦ੍ਧੇਦੇ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਗਾਥਾਸੂਤ੍ਰੇਣ ਪੂਰ੍ਵਂ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪੇਣ ਯਦ੍ਵਯਾਖ੍ਯਾਤਂ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਂ
ਤਸ੍ਯੇਦਾਨੀਂ ਵਿਸ਼ਯਭੂਤਪਦਾਰ੍ਥਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਦ੍ਵਾਰੇਣ ਤ੍ਰਯੋਦਸ਼ਾਧਿਕਸ਼ਤਪ੍ਰਮਿਤਗਾਥਾਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਵਿਸ੍ਤਰਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਕਰੋਤਿ .
ਅਥਵਾ ਦ੍ਵਿਤੀਯਪਾਤਨਿਕਾ – ਪੂਰ੍ਵਂ ਯਦ੍ਵਯਾਖ੍ਯਾਤਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਤਸ੍ਯ ਜ੍ਞੇਯਭੂਤਪਦਾਰ੍ਥਾਨ੍ ਕਥਯਤਿ . ਤਤ੍ਰ ਤ੍ਰਯੋਦਸ਼ਾਧਿਕ -
ਸ਼ਤਗਾਥਾਸੁ ਮਧ੍ਯੇ ਪ੍ਰਥਮਤਸ੍ਤਾਵਤ੍ ‘ਤਮ੍ਹਾ ਤਸ੍ਸ ਣਮਾਇਂ’ ਇਮਾਂ ਗਾਥਾਮਾਦਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਪਾਠਕ੍ਰਮੇਣ ਪਞ੍ਚਤ੍ਰਿਂਸ਼ਦ੍-
ਗਾਥਾਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਸਾਮਾਨ੍ਯਜ੍ਞੇਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ‘ਦਵ੍ਵਂ ਜੀਵਮਜੀਵਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦ੍ਯੇਕੋਨਵਿਂਸ਼ਤਿਗਾਥਾਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਜ੍ਞੇਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ, ਅਥਾਨਨ੍ਤਰਂ ‘ਸਪਦੇਸੇਹਿਂ ਸਮਗ੍ਗੋ ਲੋਗੋ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਗਾਥਾਸ਼੍ਟਕਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਸਾਮਾਨ੍ਯਭੇਦਭਾਵਨਾ,
੧੬੨
ਅਬ, ਜ੍ਞੇਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞੇਯਤਤ੍ਤ੍ਵ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ . ਉਸਮੇਂ (ਪ੍ਰਥਮ)
ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਸਮ੍ਯਕ੍ ( — ਯਥਾਰ੍ਥ) ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਵਰੂਪ ਵਰ੍ਣਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਅਰ੍ਥਃ ਖਲੁ ] ਪਦਾਰ੍ਥ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਯਃ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ; [ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ
[ਗੁਣਾਤ੍ਮਕਾਨਿ ] ਗੁਣਾਤ੍ਮਕ [ਭਣਿਤਾਨਿ ] ਕਹੇ ਗਯੇ ਹੈਂ; [ਤੈਃ ਤੁ ਪੁਨਃ ] ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਤਥਾ ਗੁਣੋਂਸੇ
[ਪਰ੍ਯਾਯਾਃ ] ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੋਤੀ ਹੈਂ . [ਪਰ੍ਯਯਮੂਢਾ ਹਿ ] ਪਰ੍ਯਾਯਮੂਢ ਜੀਵ [ਪਰਸਮਯਾਃ ] ਪਰਸਮਯ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਮਿਥ੍ਯਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ) ਹੈਂ ..੯੩..
ਟੀਕਾ : — ਇਸ ਵਿਸ਼੍ਵਮੇਂ ਜੋ ਕੋਈ ਜਾਨਨੇਮੇਂ ਆਨੇਵਾਲਾ ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈ ਵਹ ਸਮਸ੍ਤ ਹੀ
ਛੇ ਅਰ੍ਥ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ, ਗੁਣ -ਆਤ੍ਮਕ ਕਹ੍ਯਾਂ ਛੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਨੇ,
ਵਲ਼ੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਗੁਣਥੀ ਪਰ੍ਯਯੋ; ਪਰ੍ਯਾਯਮੂਢ ਪਰਸਮਯ ਛੇ. ੯੩.