ਅਥ ਕ੍ਰਮੇਣਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਦ੍ਵਿਵਿਧਮਭਿਦਧਾਤਿ — ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਚੇਤਿ . ਤਤ੍ਰੇਦਂ ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਾਭਿਧਾਨਮ੍ — ਸਬ੍ਭਾਵੋ ਹਿ ਸਹਾਵੋ ਗੁਣੇਹਿਂ ਸਗਪਜ੍ਜਏਹਿਂ ਚਿਤ੍ਤੇਹਿਂ .
ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਹਿ ਕਿਲ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸ੍ਵਭਾਵਃ. ਤਤ੍ਪੁਨਰਨ੍ਯਸਾਧਨਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਾਦਨਾਦ੍ਯਨਨ੍ਤਤਯਾ- ਹੇਤੁਕਯੈਕਰੂਪਯਾ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾ ਨਿਤ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਤ੍ਵਾਦ੍ ਵਿਭਾਵਧਰ੍ਮਵੈਲਕ੍ਸ਼ਣ੍ਯਾਚ੍ਚ ਭਾਵਭਾਵਵਦ੍ਭਾਵਾਨ੍ਨਾਨਾਤ੍ਵੇਪਿ ਪਰਿਣਮਤਿ, ਤਥਾ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣੀਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੯੫.. ਏਵਂ ਨਮਸ੍ਕਾਰਗਾਥਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਕਥਨਗਾਥਾ ਸ੍ਵਸਮਯਪਰਸਮਯਨਿਰੂਪਣਗਾਥਾ ਸਤ੍ਤਾਦਿਲਕ੍ਸ਼ਣਤ੍ਰਯਸੂਚਨਗਾਥਾ ਚੇਤਿ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯੇਨ ਪੀਠਿਕਾਭਿਧਾਨਂ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥ ਪ੍ਰਥਮਂ ਤਾਵਤ੍ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਯਤਿ — ਸਹਾਵੋ ਹਿ ਸ੍ਵਭਾਵਃ ਸ੍ਵਰੂਪਂ ਭਵਤਿ ਹਿ ਸ੍ਵਭਾਵਃ ਸ੍ਵਰੂਪਂ ਭਵਤਿ ਹਿ ਸ੍ਫੁ ਟਮ੍ . ਕਃ ਕਰ੍ਤਾ . ਸਬ੍ਭਾਵੋ ਸਦ੍ਭਾਵਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਸਤ੍ਤਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮ੍ . ਕਸ੍ਯ ਸ੍ਵਭਾਵੋ ਭਵਤਿ . ਦਵ੍ਵਸ੍ਸ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ . ਤਚ੍ਚ ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਯਥਾ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਨਃ ਸਕਾਸ਼ਾਤ੍ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਾਨਾਂ ਪੁਦ੍ਗਲਾਦਿਪਞ੍ਚਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਂ
ਅਬ ਅਨੁਕ੍ਰਮਸੇ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਕਹਤੇ ਹੈਂ . ਸ੍ਵਰੂਪ -ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਔਰ ਸਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸਰ੍ਵਕਾਲਂ ] ਸਰ੍ਵਕਾਲਮੇਂ [ਗੁਣੈਃ ] ਗੁਣ ਤਥਾ [ਚਿਤ੍ਰੈਃ ਸ੍ਵਕਪਰ੍ਯਾਯੈਃ ] ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ਅਪਨੀ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਸੇ [ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵੈਃ ] ਔਰ ਉਤ੍ਪਾਦ -ਵ੍ਯਯ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਸੇ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸਦ੍ਭਾਵਃ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਜੋ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ, [ਹਿ ] ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਸ੍ਵਭਾਵਃ ] ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ..੯੬..
ਟੀਕਾ : — ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ; ਔਰ ਵਹ (ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ) ਅਨ੍ਯ ਸਾਧਨਸੇ ੧ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਅਨਾਦਿ – ਅਨਨ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ਤਥਾ ੨ਅਹੇਤੁਕ, ਏਕਰੂਪ ੩ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸੇ ਸਦਾ ਹੀ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤਾ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਵਿਭਾਵਧਰ੍ਮਸੇ ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੋਨੇਸੇ, ਭਾਵ ਔਰ ੪ਭਾਵਵਾਨਤਾਕੇ ਕਾਰਣ
ਉਤ੍ਪਾਦ -ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ -ਵਿਨਾਸ਼ਥੀ, ਗੁਣ ਨੇ ਵਿਵਿਧ ਪਰ੍ਯਾਯਥੀ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਨੁਂ ਸਰ੍ਵਦਾ ਜੇ, ਤੇਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵ ਛੇ . ੯੬.
੧੭੪ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
੧. ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਅਨ੍ਯ ਸਾਧਨਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਰਹਿਤ – ਸ੍ਵਯਂਸਿਦ੍ਧ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਅਨਾਦਿ -ਅਨਨ੍ਤ ਹੈ .
੨. ਅਹੇਤੁਕ = ਅਕਾਰਣ, ਜਿਸਕਾ ਕੋਈ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸੀ .
੩. ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ = ਵਰ੍ਤਨ; ਵਰ੍ਤਨਾ ਵਹ; ਪਰਿਣਤਿ . (ਅਕਾਰਣਿਕ ਏਕਰੂਪ ਪਰਿਣਤਿਸੇ ਸਦਾਕਾਲ ਪਰਿਣਮਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਵਿਭਾਵਧਰ੍ਮਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲਾ ਹੈ .)
੪. ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਤੋ (ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ) ਭਾਵ ਹੈ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਭਾਵਵਾਨ੍ ਹੈ .