ਇਹ ਹਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਕਤ੍ਵਨਿਬਨ੍ਧਨਭੂਤਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਸਾਮਾਨ੍ਯਮਨੁਜ੍ਝਦੇਵ ਤਦਧਿਰੂਢਵਿਸ਼ੇਸ਼ਲਕ੍ਸ਼ਣ- ਸਦ੍ਭਾਵਾਦਨ੍ਯੋਨ੍ਯਵ੍ਯਵਚ੍ਛੇਦੇਨ ਜੀਵਾਜੀਵਤ੍ਵਵਿਸ਼ੇਸ਼ਮੁਪਢੌਕਤੇ . ਤਤ੍ਰ ਜੀਵਸ੍ਯਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਵੈਕਾ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਃ . ਅਜੀਵਸ੍ਯ ਪੁਨਃ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਧਰ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਮਧਰ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਮਾਕਾਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਚੇਤਿ ਪਂਚ ਵ੍ਯਕ੍ਤਯਃ . ਕਥਨੇਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ ਚੇਤਿ ‘ਆਗਾਸਮਣੁਣਿਵਿਟ੍ਠਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਸੂਤ੍ਰਦ੍ਵਯੇਨ ਸਪ੍ਤਮਸ੍ਥਲਮ੍ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਕਾਲਾਣੁਰੂਪਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾਲ- ਸ੍ਥਾਪਨਰੂਪੇਣ ‘ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਪਦ੍ਧਂਸੋ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਗਾਥਾਤ੍ਰਯੇਣਾਸ਼੍ਟਮਸ੍ਥਲਮਿਤਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਜ੍ਞੇਯਾਧਿਕਾਰੇ ਸਮੁਦਾਯਪਾਤਨਿਕਾ . ਤਦ੍ਯਥਾ — ਅਥ ਜੀਵਾਜੀਵਲਕ੍ਸ਼ਣਮਾਵੇਦਯਤਿ — ਦਵ੍ਵਂ ਜੀਵਮਜੀਵਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਜੀਵਾਜੀਵਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਭਵਤਿ . ਜੀਵੋ ਪੁਣ ਚੇਦਣੋ ਜੀਵਃ ਪੁਨਸ਼੍ਚੇਤਨਃ ਸ੍ਵਤਃਸਿਦ੍ਧਯਾ ਬਹਿਰਙ੍ਗਕਾਰਣਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਬਹਿਰਨ੍ਤਸ਼੍ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨਯਾ ਨਿਤ੍ਯਰੂਪਯਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਪਰਮਸ਼ੁਦ੍ਧਚੇਤਨਯਾ, ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਪੁਨਰਸ਼ੁਦ੍ਧਚੇਤਨਯਾ ਚ ਯੁਕ੍ਤਤ੍ਵਾਚ੍ਚੇਤਨੋ ਭਵਤਿ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ .
ਅਬ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕਾ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਂਕੋ – ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਭੇਦੋਂਕੋ – ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ ) . ਉਸਮੇਂ (ਪ੍ਰਥਮ), ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਜੀਵ -ਅਜੀਵਪਨੇਰੂਪ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕੋ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਜੀਵ ਔਰ ਅਜੀਵ – ਐਸੇ ਦੋ ਭੇਦ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ ) : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ [ਜੀਵਃ ਅਜੀਵਃ ] ਜੀਵ ਔਰ ਅਜੀਵ ਹੈ . [ਪੁਨਃ ] ਉਸਮੇਂ [ਚੇਤਨੋਪਯੋਗਮਯਃ ] ਚੇਤਨਾਮਯ ਤਥਾ ਉਪਯੋਗਮਯ ਸੋ [ਜੀਵਃ ] ਜੀਵ ਹੈ, [ਚ ] ਔਰ [ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਮੁਖਃ ਅਚੇਤਨਃ ] ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਿਕ ਅਚੇਤਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਵੇ [ਅਜੀਵਃ ਭਵਤਿ ] ਅਜੀਵ ਹੈਂ ..੧੨੭..
ਟੀਕਾ : — ਯਹਾਁ (ਇਸ ਵਿਸ਼੍ਵਮੇਂ) ਦ੍ਰਵ੍ਯ, ਏਕਤ੍ਵਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਸਾਮਾਨ੍ਯਕੋ ਛੋੜੇ ਬਿਨਾ ਹੀ, ਉਸਮੇਂ ਰਹੇ ਹੁਏ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਲਕ੍ਸ਼ਣੋਂਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਏਕ -ਦੂਸਰੇਸੇ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਕਿਯੇ ਜਾਨੇਪਰ ਜੀਵਤ੍ਵਰੂਪ ਔਰ ਅਜੀਵਤ੍ਵਰੂਪ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਉਸਮੇਂ, ਜੀਵਕਾ ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੀ ਏਕ ਭੇਦ ਹੈ; ਔਰ ਅਜੀਵਕੇ ਪੁਦ੍ਗਲ ਦ੍ਰਵ੍ਯ, ਧਰ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯ, ਅਧਰ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯ, ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ ਤਥਾ ਆਕਾਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯ — ਯਹ ਪਾਁਚ ਭੇਦ ਹੈਂ . ਜੀਵਕਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਚੇਤਨਾ -ਉਪਯੋਗਮਯਤ੍ਵ (ਚੇਤਨਾਮਯਪਨਾ ਔਰ ਉਪਯੋਗਮਯਪਨਾ) ਹੈ;
ਛੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਜੀਵ, ਅਜੀਵ; ਚਿਤ -ਉਪਯੋਗਮਯ ਤੇ ਜੀਵ ਛੇ; ਪੁਦ੍ਗਲਪ੍ਰਮੁਖ ਜੇ ਛੇ ਅਚੇਤਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯ, ਤੇਹ ਅਜੀਵ ਛੇ. ੧੨੭.
੨੫੨ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-