ਤਤਃ ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮੇਵ ਸ੍ਵਪਰਵਿਭਾਗਸਿਦ੍ਧਯੇ ਪ੍ਰਤਿਪਦਮਵਧਾਰ੍ਯਮ੍ . ਤਥਾ ਹਿ — ਯਚ੍ਚੇਤਨਤ੍ਵਾਨ੍ਵਯਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਯਸ਼੍ਚੇਤਨਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣੋ ਗੁਣੋ, ਯਸ਼੍ਚੇਤਨਤ੍ਵਵ੍ਯਤਿਰੇਕਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਤਤ੍ਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਂ, ਯਾ ਪੂਰ੍ਵੋਤ੍ਤਰਵ੍ਯਤਿਰੇਕਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਿਨਾ ਚੇਤਨਤ੍ਵੇਨ ਸ੍ਥਿਤਿਰ੍ਯਾਵੁਤ੍ਤਰਪੂਰ੍ਵਵ੍ਯਤਿਰੇਕਤ੍ਵੇਨ ਚੇਤਨਸ੍ਯੋਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯੌ ਤਤ੍ਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਂ ਚ ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਯਸ੍ਯ ਨੁ ਸ੍ਵਭਾਵੋਹਂ ਸ ਖਲ੍ਵਯਮਨ੍ਯਃ . ਯਚ੍ਚਾਚੇਤਨਤ੍ਵਾਨ੍ਵਯਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਯੋਚੇਤਨਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣੋ ਗੁਣੋ, ਯੋਚੇਤਨਤ੍ਵਵ੍ਯਤਿਰੇਕਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਤਤ੍ਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਂ, ਯਾ ਪੂਰ੍ਵੋਤ੍ਤਰਵ੍ਯਤਿਰੇਕਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਿਨਾਚੇਤਨਤ੍ਵੇਨ ਸ੍ਥਿਤਿਰ੍ਯਾਵੁਤ੍ਤਰਪੂਰ੍ਵਵ੍ਯਤਿਰੇਕਤ੍ਵੇਨਾਚੇਤਨਸ੍ਯੋਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯੌ ਤਤ੍ਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਂ ਚ ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਯਸ੍ਯ ਤੁ ਸ੍ਵਭਾਵਃ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਯ ਸ ਖਲ੍ਵਯਮਨ੍ਯਃ . ਨਾਸ੍ਤਿ ਮੇ ਮੋਹੋਸ੍ਤਿ ਸ੍ਵਪਰਵਿਭਾਗਃ ..੧੫੪.. ਸਦ੍ਭਾਵਨਿਬਦ੍ਧਮ੍ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ੍ . ਤਿਹਾ ਸਮਕ੍ਖਾਦਂ ਤ੍ਰਿਧਾ ਸਮਾਖ੍ਯਾਤਂ ਕਥਿਤਮ੍ . ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦਯੋ ਗੁਣਾਃ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਾਦਿਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯਾਸ੍ਤਦੁਭਯਾਧਾਰਭੂਤਂ ਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਮਿਤ੍ਯੁਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਂ ਤਥੈਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਂ ਚ ਯਤ੍ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਂ ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਤੇਨ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਤ੍ਰਿਧਾ ਸਮ੍ਯਗਾਖ੍ਯਾਤਂ ਕਥਿਤਂ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਿਤਮ੍ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਥਂਭੂਤਂ ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਮ੍ . ਸਵਿਯਪ੍ਪਂ ਸਵਿਕਲ੍ਪਂ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪੇਣ ਸਭੇਦਮ੍ . ਯ ਇਤ੍ਥਂਭੂਤਮਾਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਣ ਮੁਹਦਿ ਸੋ ਅਣ੍ਣਦਵਿਯਮ੍ਹਿ ਨ ਮੁਹ੍ਯਤਿ ਸੋਨ੍ਯਦ੍ਰਵ੍ਯੇ, ਸ ਤੁ ਸ੍ਵ – ਪਰਕੇ ਵਿਭਾਗਕਾ ਹੇਤੁ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਸ੍ਵਰੂਪ – ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੀ ਸ੍ਵ – ਪਰਕੇ ਵਿਭਾਗਕੀ ਸਿਦ੍ਧਿਕੇ ਲਿਯੇ ਪਦ – ਪਦ ਪਰ ਅਵਧਾਰਨਾ (ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਯੇਂ ਲੇਨਾ) ਚਾਹਿਯੇ . ਵਹ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ : —

(੧) ਚੇਤਨਤ੍ਵਕਾ ਅਨ੍ਵਯ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸਾ ਜੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ, (੨) ਚੇਤਨਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤ੍ਵ (ਚੇਤਨਾਕਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਪਨਾ) ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸਾ ਜੋ ਗੁਣ ਔਰ (੩) ਚੇਤਨਤ੍ਵਕਾ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ ਜੋ ਪਰ੍ਯਾਯ — ਯਹ ਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕ (ਐਸਾ ਸ੍ਵਰੂਪ – ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ), ਤਥਾ (੧) ਪੂਰ੍ਵ ਔਰ ਉਤ੍ਤਰ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਕੋ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਚੇਤਨਤ੍ਵਰੂਪਸੇ ਜੋ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਔਰ (੨ – ੩) ਚੇਤਨਕੇ ਉਤ੍ਤਰ ਤਥਾ ਪੂਰ੍ਵ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਰੂਪਸੇ ਜੋ ਉਤ੍ਪਾਦ ਔਰ ਵ੍ਯਯ — ਯਹ ਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕ (ਐਸਾ) ਸ੍ਵਰੂਪ – ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਐਸਾ ਮੈਂ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਯਹ ਅਨ੍ਯ ਹੂਁ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮੈਂ ਪੁਦ੍ਗਲਸੇ ਯੇ ਭਿਨ੍ਨ ਰਹਾ) . ਔਰ (੧) ਅਚੇਤਨਤ੍ਵਕਾ ਅਨ੍ਵਯ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸਾ ਜੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ, (੨) ਅਚੇਤਨਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤ੍ਵ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸਾ ਜੋ ਗੁਣ ਔਰ (੩) ਅਚੇਤਨਤ੍ਵਕਾ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ ਜੋ ਪਰ੍ਯਾਯ — ਯਹ ਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕ (ਐਸਾ ਸ੍ਵਰੂਪਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ) ਤਥਾ (੧) ਪੂਰ੍ਵ ਔਰ ਉਤ੍ਤਰ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਕੋ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਅਚੇਤਨਤ੍ਵਰੂਪਸੇ ਜੋ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਔਰ (੨ – ੩) ਅਚੇਤਨਕੇ ਉਤ੍ਤਰ ਤਥਾ ਪੂਰ੍ਵ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਰੂਪਸੇ ਜੋ ਉਤ੍ਪਾਦ ਔਰ ਵ੍ਯਯ — ਯਹ ਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕ ਐਸਾ ਸ੍ਵਰੂਪ – ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਜਿਸ ਪੁਦ੍ਗਲਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ (ਮੁਝਸੇ) ਅਨ੍ਯ ਹੈ . (ਇਸਲਿਯੇ) ਮੁਝੇ ਮੋਹ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਸ੍ਵ -ਪਰਕਾ ਵਿਭਾਗ ਹੈ .

੧. ਪੂਰ੍ਵ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਹਲੇਕਾ; ਔਰ ਉਤ੍ਤਰ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਬਾਦਕਾ . (ਚੇਤਨ ਪੂਰ੍ਵ ਔਰ ਉਤ੍ਤਰਕੀ ਦੋਨੋਂ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੋ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਕਰਤਾ ਹੈ; ਇਸ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਹੈ; ਬਾਦਕੀ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਰ੍ਤਮਾਨ ਪਰ੍ਯਾਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਉਤ੍ਪਾਦ ਹੈ ਔਰ ਪਹਲੇਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਕੀ
ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਵ੍ਯਯ ਹੈ .)