ਯਤੋ ਹਿ ਤੁਲ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਾਵਗਾਢਜੀਵਪਰਿਣਾਮਮਾਤ੍ਰਂ ਬਹਿਰਂਗਸਾਧਨਮਾਸ਼੍ਰਿਤ੍ਯ ਜੀਵਂ ਪਰਿਣਮਯਿਤਾ- ਰਮਨ੍ਤਰੇਣਾਪਿ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਪਰਿਣਮਨਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਗਿਨਃ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਨ੍ਧਾਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਕਰ੍ਮਭਾਵੇਨ ਪਰਿਣਮਨ੍ਤਿ, ਤਤੋਵਧਾਰ੍ਯਤੇ ਨ ਪੁਦ੍ਗਲਪਿਣ੍ਡਾਨਾਂ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਕਰ੍ਤਾ ਪੁਰੁਸ਼ੋਸ੍ਤਿ ..੧੬੯..
ਅਥਾਤ੍ਮਨਃ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਪਰਿਣਤਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਸ਼ਰੀਰਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਾਭਾਵਮਵਧਾਰਯਤਿ —
ਤਤ੍ਰੈਵ ਤਿਸ਼੍ਠਨ੍ਤਿ, ਨ ਚ ਬਹਿਰ੍ਭਾਗਾਜ੍ਜੀਵ ਆਨਯਤੀਤਿ ..੧੬੮.. ਅਥ ਕਰ੍ਮਸ੍ਕਨ੍ਧਾਨਾਂ ਜੀਵ ਉਪਾਦਾਨਕਰ੍ਤਾ ਨ ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਯਤਿ — ਕਮ੍ਮਤ੍ਤਣਪਾਓਗ੍ਗਾ ਖਂਧਾ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਪ੍ਰਾਯੋਗ੍ਯਾਃ ਸ੍ਕਨ੍ਧਾਃ ਕਰ੍ਤਾਰਃ ਜੀਵਸ੍ਸ ਪਰਿਣਇਂ ਪਪ੍ਪਾ ਜੀਵਸ੍ਯ ਪਰਿਣਤਿਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ਨਿਰ੍ਦੋਸ਼ਿਪਰਮਾਤ੍ਮਭਾਵਨੋਤ੍ਪਨ੍ਨਸਹਜਾਨਨ੍ਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਸੁਖਾਮ੍ਰੁਤਪਰਿਣਤੇਃ ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ਭੂਤਾਂ ਜੀਵਸਂਬਨ੍ਧਿਨੀਂ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਤਿਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ਗਚ੍ਛਂਤਿ ਕਮ੍ਮਭਾਵਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਪਰਿਣਮਨ੍ਤਿ . ਕਮ੍ . ਕਰ੍ਮਭਾਵਂ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਪਰ੍ਯਾਯਮ੍ . ਣ ਹਿ ਤੇ ਜੀਵੇਣ ਪਰਿਣਮਿਦਾ ਨ ਹਿ ਨੈਵ ਤੇ ਕਰ੍ਮ- ਸ੍ਕਨ੍ਧਾ ਜੀਵੇਨੋਪਾਦਾਨਕਰ੍ਤ੍ਰੁਭੂਤੇਨ ਪਰਿਣਮਿਤਾਃ ਪਰਿਣਤਿਂ ਨੀਤਾ ਇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਅਨੇਨ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨੇਨੈਤਦੁਕ੍ਤਂ ਭਵਤਿ ਕਰ੍ਮਸ੍ਕਨ੍ਧਾਨਾਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਜੀਵਃ ਕਰ੍ਤਾ ਨ ਭਵਤੀਤਿ ..੧੬੯.. ਅਥ ਸ਼ਰੀਰਾਕਾਰਪਰਿਣਤਪੁਦ੍ਗਲਪਿਣ੍ਡਾਨਾਂ ਜੀਵਃ ਕਰ੍ਤਾ ਨ ਭਵਤੀਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ ---ਤੇ ਤੇ ਕਮ੍ਮਤ੍ਤਗਦਾ ਤੇ ਤੇ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੋਦਿਤਾਃ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਂ ਗਤਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਪਰ੍ਯਾਯ-
ਟੀਕਾ : — ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲੇ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧ ਤੁਲ੍ਯ (ਸਮਾਨ) ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਾਵਗਾਹ ਜੀਵਕੇ ਪਰਿਣਾਮਮਾਤ੍ਰਕਾ — ਜੋ ਕਿ ਬਹਿਰਂਗ ਸਾਧਨ (ਬਾਹ੍ਯਕਾਰਣ) ਹੈ ਉਸਕਾ — ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰਕੇ, ਜੀਵ ਉਨਕੋ ਪਰਿਣਮਾਨੇ ਵਾਲਾ ਨ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਕਰ੍ਮਭਾਵਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ . ਇਸਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਦ੍ਗਲਪਿਣ੍ਡੋਂਕੋ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਆਤ੍ਮਾ ਨਹੀਂ ਹੈ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਸਮਾਨ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮੇਂ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਜੀਵਕੇ ਵਿਕਾਰੀ ਪਰਿਣਾਮਕੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰ ਕਰਕੇ ਕਾਰ੍ਮਣਵਰ੍ਗਣਾਯੇਂ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਅਪਨੀ ਅਨ੍ਤਰਂਗਸ਼ਕ੍ਤਿਸੇ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋ ਜਾਤੀ ਹੈਂ; ਜੀਵ ਉਨ੍ਹੇਂ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ ..੧੬੯..
ਅਬ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਤ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕਾ ਅਭਾਵ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਤ ਜੋ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯ ਉਸ – ਸ੍ਵਰੂਪ ਸ਼ਰੀਰਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਆਤ੍ਮਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ) : —
ਸ਼ਰੀਰੋ ਬਨੇ ਛੇ ਜੀਵਨੇ, ਸਂਕ੍ਰਾਂਤਿ ਪਾਮੀ ਦੇਹਨੀ. ੧੭੦.
੩੨੨ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-