ਯ ਏਤੇ ਪ੍ਰੁਥਿਵੀਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਯਃ ਸ਼ਡ੍ਜੀਵਨਿਕਾਯਾਸ੍ਤ੍ਰਸਸ੍ਥਾਵਰਭੇਦੇਨਾਭ੍ਯੁਪਗਮ੍ਯਨ੍ਤੇ ਤੇ ਖਲ੍ਵ- ਚੇਤਨਤ੍ਵਾਦਨ੍ਯੇ ਜੀਵਾਤ੍, ਜੀਵੋਪਿ ਚ ਚੇਤਨਤ੍ਵਾਦਨ੍ਯਸ੍ਤੇਭ੍ਯਃ . ਅਤ੍ਰ ਸ਼ਡ੍ਜੀਵਨਿਕਾਯਾ ਆਤ੍ਮਨਃ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਕ ਏਵਾਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਮ੍ ..੧੮੨..
ਅਥ ਜੀਵਸ੍ਯ ਸ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਤ੍ਵੇਨ ਸ੍ਵਪਰਵਿਭਾਗਜ੍ਞਾਨਾਜ੍ਞਾਨੇ ਅਵਧਾਰਯਤਿ —
ਬਨ੍ਧ ਇਤਿ ਕਥਨਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ਗਾਥਾਤ੍ਰਯੇਣ ਚਤੁਰ੍ਥਸ੍ਥਲਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥ ਜੀਵਸ੍ਯ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ- ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਸ਼ਡ੍ਜੀਵਨਿਕਾਯੈਃ ਸਹ ਭੇਦਵਿਜ੍ਞਾਨਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ --ਭਣਿਦਾ ਪੁਢਵਿਪ੍ਪਮੁਹਾ ਭਣਿਤਾਃ ਪਰਮਾਗਮੇ ਕਥਿਤਾਃ ਪ੍ਰੁਥਿਵੀਪ੍ਰਮੁਖਾਃ . ਤੇ ਕੇ . ਜੀਵਣਿਕਾਯਾ ਜੀਵਸਮੂਹਾਃ . ਅਧ ਅਥ . ਕਥਂਭੂਤਾਃ . ਥਾਵਰਾ ਯ ਤਸਾ ਸ੍ਥਾਵਰਾਸ਼੍ਚ ਤ੍ਰਸਾਃ . ਤੇ ਚ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਾਃ . ਅਣ੍ਣਾ ਤੇ ਅਨ੍ਯੇ ਭਿਨ੍ਨਾਸ੍ਤੇ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਜੀਵਾਦੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧੈਕਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵਾਤ੍ . ਜੀਵੋ ਵਿ ਯ ਤੇਹਿਂਦੋ ਅਣ੍ਣੋ ਜੀਵੋਪਿ ਚ ਤੇਭ੍ਯੋਨ੍ਯ ਇਤਿ . ਤਥਾਹਿ – ਟਙ੍ਕੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣਜ੍ਞਾਯਕੈਕ ਸ੍ਵਭਾਵਪਰਮਾਤ੍ਮ- ਤਤ੍ਤ੍ਵਭਾਵਨਾਰਹਿਤੇਨ ਜੀਵੇਨ ਯਦੁਪਾਰ੍ਜਿਤਂ ਤ੍ਰਸਸ੍ਥਾਵਰਨਾਮਕਰ੍ਮ ਤਦੁਦਯਜਨਿਤਤ੍ਵਾਦਚੇਤਨਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਤ੍ਰਸਸ੍ਥਾਵਰ- ਜੀਵਨਿਕਾਯਾਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਜੀਵਾਦ੍ਭਿਨ੍ਨਾਃ . ਜੀਵੋਪਿ ਚ ਤੇਭ੍ਯੋ ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਤ੍ਵਾਦ੍ਭਿਨ੍ਨ ਇਤਿ . ਅਤ੍ਰੈਵਂ ਭੇਦਵਿਜ੍ਞਾਨੇ ਜਾਤੇ ਸਤਿ ਮੋਕ੍ਸ਼ਾਰ੍ਥੀ ਜੀਵਃ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਂ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਂ ਚ ਕਰੋਤੀਤਿ ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ ..੧੮੨.. ਅਨ੍ਯਃ ] ਉਨਸੇ ਅਨ੍ਯ ਹੈ ..੧੮੨..
ਟੀਕਾ : — ਜੋ ਯਹ ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸ਼ਟ੍ ਜੀਵਨਿਕਾਯ ਤ੍ਰਸਸ੍ਥਾਵਰਕੇ ਭੇਦਪੂਰ੍ਵਕ ਮਾਨੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ, ਵੇ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਚੇਤਨਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਕਾਰਣ ਜੀਵਸੇ ਅਨ੍ਯ ਹੈਂ, ਔਰ ਜੀਵ ਭੀ ਚੇਤਨਤ੍ਵਕੇ ਕਾਰਣ ਉਨਸੇ ਅਨ੍ਯ ਹੈ . ਯਹਾਁ (ਯਹ ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ) ਸ਼ਟ੍ ਜੀਵਨਿਕਾਯ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ, ਆਤ੍ਮਾ ਏਕ ਹੀ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ ..੧੮੨..
ਅਬ, ਯਹ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ – ਜੀਵਕੋ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਸ੍ਵ – ਪਰਕੇ ਵਿਭਾਗਕਾ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ, ਔਰ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਸ੍ਵ – ਪਰਕੇ ਵਿਭਾਗਕਾ ਅਜ੍ਞਾਨ ਹੈ : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ] ਜੋ [ਏਵਂ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਸ੍ਵਭਾਵਮ੍ ਆਸਾਦ੍ਯ ] ਸ੍ਵਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ (ਜੀਵ – ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵਕੋ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਕੇ) [ਪਰਮ੍ ਆਤ੍ਮਾਨਂ ] ਪਰਕੋ ਔਰ ਸ੍ਵਕੋ [ਨ ਏਵ ਜਾਨਾਤਿ ] ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ, [ਮੋਹਾਤ੍ ] ਵਹ ਮੋਹਸੇ ‘[ਅਹਮ੍ ] ਯਹ ਮੈਂ ਹੂਁ, [ਇਦਂ ਮਮ ] ਯਹ ਮੇਰਾ
ਤੇ ‘ਆ ਹੁਂ, ਆ ਮੁਜ’ ਏਮ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨ ਮੋਹ ਥਕੀ ਕਰੇ. ੧੮੩.
੩੪੨ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-