ਯੋ ਹਿ ਨਾਮ ਨੈਵਂ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤਚੇਤਨਾਚੇਤਨਤ੍ਵਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਯੋਃ ਸ੍ਵਪਰਵਿਭਾਗਂ ਪਸ਼੍ਯਤਿ ਸ ਏਵਾਹਮਿਦਂ ਮਮੇਦਮਿਤ੍ਯਾਤ੍ਮਾਤ੍ਮੀਯਤ੍ਵੇਨ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮਧ੍ਯਵਸ੍ਯਤਿ ਮੋਹਾਨ੍ਨਾਨ੍ਯਃ . ਅਤੋ ਜੀਵਸ੍ਯ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ- ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਸ੍ਵਪਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾਭਾਵਮਾਤ੍ਰਮੇਵ, ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਾਤ੍ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਤਦਭਾਵਃ ..੧੮੩..
ਅਥਾਤ੍ਮਨਃ ਕਿਂ ਕਰ੍ਮੇਤਿ ਨਿਰੂਪਯਤਿ —
ਅਥੈਤਦੇਵ ਭੇਦਵਿਜ੍ਞਾਨਂ ਪ੍ਰਕਾਰਾਨ੍ਤਰੇਣ ਦ੍ਰਢਯਤਿ – ਜੋ ਣਵਿ ਜਾਣਦਿ ਏਵਂ ਯਃ ਕਰ੍ਤਾ ਨੈਵ ਜਾਨਾਤ੍ਯੇਵਂ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਪ੍ਰਕਾਰੇਣ . ਕਮ੍ . ਪਰਂ ਸ਼ਡ੍ਜੀਵਨਿਕਾਯਾਦਿਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਅਪ੍ਪਾਣਂ ਨਿਰ੍ਦੋਸ਼ਿਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਂ ਨਿਜਾਤ੍ਮਾਨਮ੍ . ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਸਹਾਵਮਾਸੇਜ੍ਜ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਲਕ੍ਸ਼ਣਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਸ੍ਵਭਾਵਮਾਸ਼੍ਰਿਤ੍ਯ . ਕੀਰਦਿ ਅਜ੍ਝਵਸਾਣਂ ਸ ਪੁਰੁਸ਼ਃ ਕਰੋਤ੍ਯਧ੍ਯਵਸਾਨਂ ਪਰਿਣਾਮਮ੍ . ਕੇਨ ਰੂਪੇਣ . ਅਹਂ ਮਮੇਦਂ ਤਿ ਅਹਂ ਮਮੇਦਮਿਤਿ . ਮਮਕਾਰਾਹਂਕਾਰਾਦਿਰਹਿਤ- ਪਰਮਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਚ੍ਯੁਤੋ ਭੂਤ੍ਵਾ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਰਾਗਾਦਿਕਮਹਮਿਤਿ ਦੇਹਾਦਿਕਂ ਮਮੇਤਿਰੂਪੇਣ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਮੋਹਾਦੋ ਮੋਹਾਧੀਨਤ੍ਵਾਦਿਤਿ . ਤਤਃ ਸ੍ਥਿਤਮੇਤਤ੍ਸ੍ਵਪਰਭੇਦਵਿਜ੍ਞਾਨਬਲੇਨ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨੀ ਜੀਵਃ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਰਤਿਂ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਹੈ’ [ਇਤਿ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਂ ] ਅਧ੍ਯਵਸਾਨ [ਕੁਰੁਤੇ ] ਕਰਤਾ ਹੈ ..੧੮੩..
ਟੀਕਾ : — ਜੋ ਆਤ੍ਮਾ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵ ਔਰ ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ (ਅਪਨੇ – ਅਪਨੇ) ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਚੇਤਨਤ੍ਵ ਔਰ ਅਚੇਤਨਤ੍ਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਵ – ਪਰਕੇ ਵਿਭਾਗਕੋ ਨਹੀਂ ਦੇਖਤਾ, ਵਹੀ ਆਤ੍ਮਾ ‘ਯਹ ਮੈਂ ਹੂਁ, ਯਹ ਮੇਰਾ ਹੈ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਮੋਹਸੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਅਪਨੇਪਨਕਾ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਦੂਸਰਾ ਨਹੀਂ . ਇਸਸੇ (ਯਹ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੁਆ ਕਿ) ਜੀਵਕੋ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਸ੍ਵਪਰਕੇ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਅਭਾਵਮਾਤ੍ਰ ਹੀ ਹੈ ਔਰ (ਕਹੇ ਵਿਨਾ ਭੀ) ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਸੇ (ਯਹ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੁਆ ਕਿ) ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ੧ਉਸਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜਿਸੇ ਸ੍ਵ – ਪਰਕਾ ਭੇਦਵਿਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਵਹੀ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਅਹਂਕਾਰ – ਮਮਕਾਰ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਭੇਦਵਿਜ੍ਞਾਨੀ ਨਹੀਂ . ਇਸਲਿਯੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਕਾਰਣ ਭੇਦਵਿਜ੍ਞਾਨਕਾ ਅਭਾਵ ਹੀ ਹੈ, ਔਰ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਕਾਰਣ ਭੇਦਵਿਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਹੈ ..੧੮੩..
ਅਬ ਯਹ ਨਿਰੂਪਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਕਰ੍ਮ ਕ੍ਯਾ ਹੈ : —
ਪਣ ਤੇ ਨਥੀ ਕਰ੍ਤਾ ਸਕਲ ਪੁਦ੍ਗਲਦਰਵਮਯ ਭਾਵਨੋ. ੧੮੪.
੧. ਉਸਕਾ ਅਭਾਵ = ਸ੍ਵ -ਪਰਕੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਅਭਾਵਕਾ ਅਭਾਵ; ਸ੍ਵ – ਪਰਕੇ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ .