ਭਾਵੇਨ ਪਰਿਣਮਤਿ ਤਦਾ ਅਨ੍ਯੇ ਯੋਗਦ੍ਵਾਰੇਣ ਪ੍ਰਵਿਸ਼ਨ੍ਤਃ ਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲਾਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸਮੁਪਾਤ੍ਤਵੈਚਿਤ੍ਰ੍ਯੈ-
ਰ੍ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਭਾਵੈਃ ਪਰਿਣਮਨ੍ਤੇ . ਅਤਃ ਸ੍ਵਭਾਵਕ੍ਰੁਤਂ ਕਰ੍ਮਣਾਂ ਵੈਚਿਤ੍ਰ੍ਯਂ, ਨ ਪੁਨਰਾਤ੍ਮਕ੍ਰੁਤਮ੍ ..੧੮੭..
ਸਪਦੇਸੋ ਸੋ ਅਪ੍ਪਾ ਕਸਾਯਿਦੋ ਮੋਹਰਾਗਦੋਸੇਹਿਂ .
ਤਥਾ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਨਾਨਾਭੇਦਪਰਿਣਤੈਰ੍ਮੂਲੋਤ੍ਤਰਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿਰੂਪਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਭਾਵੈਃ ਪਰ੍ਯਾਯੈਰਿਤਿ . ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਯਥਾ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਕਰ੍ਮਣਾਮੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿਃ ਸ੍ਵਯਂਕ੍ਰੁਤਾ ਤਥਾ ਮੂਲੋਤ੍ਤਰਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿਰੂਪਵੈਚਿਤ੍ਰ੍ਯਮਪਿ, ਨ ਚ ਜੀਵਕ੍ਰੁਤਮਿਤਿ ..੧੮੭.. ਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ . ਵਹ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ ਕਿ — ਜੈਸੇ, ਜਬ ਨਯਾ ਮੇਘਜਲ ਭੂਮਿਸਂਯੋਗਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਅਨ੍ਯ ਪੁਦ੍ਗਲ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹਰਿਯਾਲੀ, ਕੁਕੁਰਮੁਤ੍ਤਾ (ਛਤ੍ਤਾ), ਔਰ ਇਨ੍ਦ੍ਰਗੋਪ (ਚਾਤੁਰ੍ਮਾਸਮੇਂ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਲਾਲ ਕੀੜਾ) ਆਦਿਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਜਬ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕੇ ਵਸ਼ੀਭੂਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭਭਾਵਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਤਬ ਅਨ੍ਯ, ਯੋਗਦ੍ਵਾਰੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਹੋਤੇ ਹੁਏ ਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿ ਭਾਵਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ .
ਇਸਸੇ (ਯਹ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੁਆ ਕਿ) ਕਰ੍ਮੋਂਕੀ ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾ (ਵਿਵਿਧਤਾ)ਕਾ ਹੋਨਾ ੧ਸ੍ਵਭਾਵਕ੍ਰੁਤ ਹੈ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਆਤ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਨਹੀਂ ..੧੮੭..
ਅਬ ਐਸਾ ਸਮਝਾਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਅਕੇਲਾ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾ ਬਂਧ ਹੈ —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ ] ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਯੁਕ੍ਤ [ਸਃ ਆਤ੍ਮਾ ] ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ [ਸਮਯੇ ] ਯਥਾਕਾਲ [ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੈਃ ] ਮੋਹ – ਰਾਗ – ਦ੍ਵੇਸ਼ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਕਸ਼ਾਯਿਤਃ ] ਕਸ਼ਾਯਿਤ ਹੋਨੇਸੇ [ਕਰ੍ਮ -ਰਜੋਭਿਃ ਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟਃ ] ਕਰ੍ਮਰਜਸੇ ਲਿਪ੍ਤ ਯਾ ਬਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਬਂਧ ਇਤਿ ਪ੍ਰਰੂਪਿਤਃ ] ‘ਬਂਧ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ..੧੮੮..
ਸਂਬਂਧ ਪਾਮੀ ਕਰ੍ਮਰਜਨੋ, ਬਂਧਰੂਪ ਕਥਾਯ ਛੇ. ੧੮੮.
੩੪੮ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
੧. ਸ੍ਵਭਾਵਕ੍ਰੁਤ = ਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਕਿਯਾ ਹੁਆ .