ਨਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨਵਿਸ਼ਯਤ੍ਵਾਭ੍ਯਾਂ ਚਾਭਿਲਸ਼ਿਤਂ ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤਂ ਸਨ੍ਦਿਗ੍ਧਂ ਚਾਰ੍ਥਂ ਧ੍ਯਾਯਨ੍ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਃ, ਭਗਵਾਨ੍ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਸ੍ਤੁ ਨਿਹਤਘਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਤਯਾ ਮੋਹਾਭਾਵੇ ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕਾਭਾਵੇ ਚ ਨਿਰਸ੍ਤਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਤ੍ਵਾਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਸਰ੍ਵਭਾਵ- ਤਤ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞੇਯਾਨ੍ਤਗਤਤ੍ਵਾਭ੍ਯਾਂ ਚ ਨਾਭਿਲਸ਼ਤਿ, ਨ ਜਿਜ੍ਞਾਸਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਦਿਹ੍ਯਤਿ ਚ; ਕੁਤੋਭਿਲਸ਼ਿਤੋ ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤਃ ਸਨ੍ਦਿਗ੍ਧਸ਼੍ਚਾਰ੍ਥਃ . ਏਵਂ ਸਤਿ ਕਿਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ..੧੯੭.. ਤਦਨ੍ਯਤ੍ਰ ਕਥਿਤਮਾਸ੍ਤੇ ..੧੯੬.. ਏਵਮਾਤ੍ਮਪਰਿਜ੍ਞਾਨਾਦ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਕ੍ਸ਼ਪਣਂ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨਰੂਪੇਣ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ, ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਕ੍ਸ਼ਯਾਚ੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਕ੍ਸ਼ਪਣਂ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨੇਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ, ਤਦੁਭਯਕ੍ਸ਼ਯੇਣ ਮੋਕ੍ਸ਼ੋ ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨੇਨ ਤ੍ਰੁਤੀਯਾ ਚੇਤ੍ਯਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭਫਲਕਥਨਰੂਪੇਣ ਦ੍ਵਿਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਤ੍ਰਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥੋਪਲਬ੍ਧਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਸਕਲਜ੍ਞਾਨੀ ਕਿਂ ਧ੍ਯਾਯਤੀਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਮਾਕ੍ਸ਼ੇਪਦ੍ਵਾਰੇਣ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਂ ਵਾ ਕਰੋਤਿ — ਣਿਹਦਘਣਘਾਦਿਕਮ੍ਮੋ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੋਦਿਤਨਿਸ਼੍ਚਲਨਿਜ- ਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪਰਿਣਤਿਰੂਪਸ਼ੁਦ੍ਧਧ੍ਯਾਨੇਨ ਨਿਹਤਘਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਾ . ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਸਵ੍ਵਭਾਵਤਚ੍ਚਣ੍ਹੂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ਯਥਾ ਭਵਤਿ ਤਥਾ ਸਰ੍ਵਭਾਵਤਤ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞਃ ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਪਰਿਜ੍ਞਾਤਸ੍ਵਰੂਪਃ . ਣੇਯਂਤਗਦੋ ਜ੍ਞੇਯਾਨ੍ਤਗਤਃ ਜ੍ਞੇਯਭੂਤਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਰੂਪੇਣ ਪਾਰਂਗਤਃ. ਏਵਂਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਤ੍ਰਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ ਸਮਣੋ ਜੀਵਿਤਮਰਣਾਦਿਸਮਭਾਵਪਰਿਣਤਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਃ ਸ਼੍ਰਮਣੋ ਮਹਾਸ਼੍ਰਮਣਃ ਹੈ ਔਰ ਵਹ ਵਿਸ਼ਯਕੋ ੧ਅਵਚ੍ਛੇਦਪੂਰ੍ਵਕ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ (ਲੋਕ) ੨ਅਭਿਲਸ਼ਿਤ, ਨਾਸ਼ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇਸੇ (੧) ਮੋਹਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਤਥਾ (੨) ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ ਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕ ਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ, (੧) ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਨਸ਼੍ਟ ਕੀ ਗਈ ਹੈ ਤਥਾ (੨) ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਹੈ ਤਥਾ ਜ੍ਞੇਯੋਂਕਾ ਪਾਰ ਪਾ ਲਿਯਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਭਗਵਾਨ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਦੇਵ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ ਔਰ ਸਂਦੇਹ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ; ਤਬ ਫਿ ਰ (ਉਨਕੇ) ਅਭਿਲਸ਼ਿਤ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤ ਔਰ ਸਂਦਿਗ੍ਧ ਪਦਾਰ੍ਥ ਕਹਾਁਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ? ਐਸਾ ਹੈ ਤਬ ਫਿ ਰ ਵੇ ਕ੍ਯਾ ਧ੍ਯਾਤੇ ਹੈਂ ?
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਲੋਕਕੇ (ਜਗਤ੍ਕੇ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਜੀਵ ਸਮੁਦਾਯਕੇ) ਮੋਹਕਰ੍ਮਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਸਹਿਤ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਇਸ਼੍ਟ ਪਦਾਰ੍ਥਕੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਹੋਤੀ ਹੈ; ਔਰ ਉਸਕੇ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣੀਯ ਕਰ੍ਮਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ ਬਹੁਤਸੇ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਤੋ ਜਾਨਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਥਾ ਜਿਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਉਸੇ ਭੀ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਕਰਣ ਪੂਰ੍ਵਕ — ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤਾਸੇ — ਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਾਸੇ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਅਜ੍ਞਾਤ ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ ਜਾਨਨੇਕੀ ਇਚ੍ਛਾ (ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ) ਹੋਤੀ ਹੈ, ਔਰ ਅਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਯਾ ਜਾਨੇ ਹੁਏ ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਸਂਬਂਧਮੇਂ ਸਂਦੇਹ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸਕੇ ਅਭਿਲਸ਼ਿਤ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤ ਔਰ ਸਂਦਿਗ੍ਧ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਸਂਭਵਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਪਰਨ੍ਤੁ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਭਗਵਾਨਕੇ ਤੋ ਮੋਹਕਰ੍ਮਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵੇ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਰਹਿਤ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕੇ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਔਰ ਉਨਕੇ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣੀਯ ਕਰ੍ਮਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵੇ ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ ਤਥਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਾਪੂਰ੍ਵਕ — ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਤਯਾ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਯਾ ਸਨ੍ਦੇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹੇਂ ਕਿਸੀ ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਯਾ ਸਨ੍ਦੇਹ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ; ਤਬ ਫਿ ਰ ਉਨ੍ਹੇਂ ਕਿਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ? ..੧੯੭..
੩ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤ ਔਰ ੪ਸਂਦਿਗ੍ਧ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਘਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਕਾ
੧. ਅਵਚ੍ਛੇਦਪੂਰ੍ਵਕ = ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਕਰਣ ਕਰਕੇ; ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤਾਸੇ; ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਸੇ; ਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਾਸੇ . ੨. ਅਭਿਲਸ਼ਿਤ = ਜਿਸਕੀ ਇਚ੍ਛਾ – ਚਾਹ ਹੋ ਵਹ . ੩. ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤ = ਜਿਸਕੀ ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਜਾਨਨੇਕੀ ਇਚ੍ਛਾ ਹੋ ਵਹ . ੪. ਸਂਦਿਗ੍ਧ = ਜਿਨਮੇਂ ਸਂਦੇਹ ਹੋ – ਸਂਸ਼ਯ ਹੋ .