ਜ੍ਞਾਨਂ ਹਿ ਤ੍ਰਿਸਮਯਾਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਵਿਸ਼੍ਵਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਾਨਾਕ੍ਰਾਮਤ੍ ਸਰ੍ਵਗਤਮੁਕ੍ਤਂ, ਤਥਾਭੂਤਜ੍ਞਾਨਮਯੀਭੂਯ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਤ੍ਵਾਦ੍ਭਗਵਾਨਪਿ ਸਰ੍ਵਗਤ ਏਵ . ਏਵਂ ਸਰ੍ਵਗਤਜ੍ਞਾਨਵਿਸ਼ਯਤ੍ਵਾਤ੍ਸਰ੍ਵੇਰ੍ਥਾ ਅਪਿ ਸਰ੍ਵਗਤਜ੍ਞਾਨਾਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਸ੍ਯ ਭਗਵਤਸ੍ਤਸ੍ਯ ਤੇ ਵਿਸ਼ਯਾ ਇਤਿ ਭਣਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ਤਦ੍ਗਤਾ ਏਵ ਭਵਨ੍ਤਿ .
ਤਤ੍ਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੇਨਾਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਸੌਖ੍ਯਸਂਵੇਦਨਤ੍ਵਾਧਿਸ਼੍ਠਾਨਤ੍ਵਾਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਤ੍ਮਪ੍ਰਮਾਣਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵ- ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਪਰਿਤ੍ਯਾਗੇਨ ਵਿਸ਼੍ਵਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਾਨਨੁਪਗਮ੍ਯਾਵਬੁਧ੍ਯਮਾਨੋਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯੇਨ ਭਗਵਾਨ੍ ਸਰ੍ਵਗਤ ਇਤਿ ਵ੍ਯਪਦਿਸ਼੍ਯਤੇ . ਤਥਾ ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕਭੂਤਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਾਨਾਤ੍ਮਸ੍ਥਾਨਵਲੋਕ੍ਯ ਸਰ੍ਵੇਰ੍ਥਾਸ੍ਤਦ੍ਗਤਾ ਇਤ੍ਯੁਪਚਰ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਨ ਚ ਤੇਸ਼ਾਂ ਪਰਮਾਰ੍ਥਤੋਨ੍ਯੋਨ੍ਯਗਮਨਮਸ੍ਤਿ, ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਂ ਸ੍ਵਰੂਪਨਿਸ਼੍ਠਤ੍ਵਾਤ੍ . ਅਯਂ ਕ੍ਰਮੋ ਜ੍ਞਾਨੇਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚੇਯਃ ..੨੬.. ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਃ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ ਸਰ੍ਵਗਤੋ ਭਵਤਿ . ਜਿਣੋ ਜਿਨਃ ਣਾਣਮਯਾਦੋ ਯ ਜ੍ਞਾਨਮਯਤ੍ਵਾਦ੍ਧੇਤੋਃ ਸਵ੍ਵੇ ਵਿ ਯ ਤਗ੍ਗਯਾ ਜਗਦਿ ਅਟ੍ਠਾ ਸਰ੍ਵੇਪਿ ਚ ਯੇ ਜਗਤ੍ਯਰ੍ਥਾਸ੍ਤੇ ਦਰ੍ਪਣੇ ਬਿਮ੍ਬਵਦ੍ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਤਤ੍ਰ ਭਗਵਤਿ ਗਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਤੇ ਭਣਿਦਾ ਤੇਰ੍ਥਾਸ੍ਤਤ੍ਰ ਗਤਾ ਭਣਿਤਾਃ ਵਿਸਯਾਦੋ ਵਿਸ਼ਯਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰਿਚ੍ਛੇਦ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ ਜ੍ਞੇਯਤ੍ਵਾਤ੍ . ਕਸ੍ਯ . ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਯ ਭਗਵਤ ਇਤਿ . ਤਥਾਹਿ ---ਯਦਨਨ੍ਤਜ੍ਞਾਨਮਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਾਨਨ੍ਤਸੁਖਂ ਚ ਤਦਾਧਾਰਭੂਤਸ੍ਤਾਵਦਾਤ੍ਮਾ . ਇਤ੍ਥਂ- ਭੂਤਾਤ੍ਮਪ੍ਰਮਾਣਂ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਮਨਃ ਸ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪਂ ਭਵਤਿ . ਇਤ੍ਥਂਭੂਤਂ ਸ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪਂ ਦੇਹਗਤਮਪਰਿਤ੍ਯਜਨ੍ਨੇਵ ਲੋਕਾਲੋਕਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨਤ੍ਤਿ . ਤਤਃ ਕਾਰਣਾਦ੍ਵਯਵਹਾਰੇਣ ਸਰ੍ਵਗਤੋ ਭਣ੍ਯਤੇ ਭਗਵਾਨ੍ . ਯੇਨ ਚ ਕਾਰਣੇਨ ਨੀਲਪੀਤਾਦਿਬਹਿਃ- ਪਦਾਰ੍ਥਾ ਆਦਰ੍ਸ਼ੇ ਬਿਮ੍ਬਵਤ੍ ਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤ੍ਯਾਕਾਰੇਣ ਜ੍ਞਾਨੇ ਪ੍ਰਤਿਫਲਨ੍ਤਿ ਤਤਃ ਕਾਰਣਾਦੁਪਚਾਰੇਣਾਰ੍ਥਕਾਰ੍ਯਭੂਤਾ
ਟੀਕਾ : — ਜ੍ਞਾਨ ਤ੍ਰਿਕਾਲਕੇ ਸਰ੍ਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯ – ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਸਮਸ੍ਤ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰੋਂਕੋ ਪਹੁਁਚ ਜਾਨੇਸੇ ( – ਜਾਨਤਾ ਹੋਨੇਸੇ) ਸਰ੍ਵਗਤ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ; ਔਰ ਐਸੇ (ਸਰ੍ਵਗਤ) ਜ੍ਞਾਨਮਯ ਹੋਕਰ ਰਹਨੇਸੇ ਭਗਵਾਨ ਭੀ ਸਰ੍ਵਗਤ ਹੀ ਹੈਂ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥ ਭੀ ਸਰ੍ਵਗਤ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਵਿਸ਼ਯ ਹੋਨੇਸੇ, ਸਰ੍ਵਗਤ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਉਨ ਭਗਵਾਨਕੇ ਵੇ ਵਿਸ਼ਯ ਹੈਂ ਐਸਾ (ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮੇਂ) ਕਹਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥ ਭਗਵਾਨਗਤ ਹੀ ( – ਭਗਵਾਨਮੇਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੀ) ਹੈਂ .
ਵਹਾਁ (ਐਸਾ ਸਮਝਨਾ ਕਿ) — ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸੇ ਅਨਾਕੁਲਤਾਲਕ੍ਸ਼ਣ ਸੁਖਕਾ ਜੋ ਸਂਵੇਦਨ ਉਸ ਸੁਖਸਂਵੇਦਨਕੇ ੧ਅਧਿਸ਼੍ਠਾਨਤਾ ਜਿਤਨਾ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ ਔਰ ਉਸ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਬਰਾਬਰ ਹੀ ਜ੍ਞਾਨ ਸ੍ਵਤਤ੍ਤ੍ਵ ਹੈ; ਉਸ ਨਿਜ – ਸ੍ਵਰੂਪ ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਮਾਣ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਛੋੜੇ ਬਿਨਾ, ਸਮਸ੍ਤ ੨ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰੋਂਕੇ ਨਿਕਟ ਗਯੇ ਬਿਨਾ, ਭਗਵਾਨ (ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ) ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ . ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸੇ ਐਸਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ ਯਹ ਕਹਾ
੪੪ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
੧. ਅਧਿਸ਼੍ਠਾਨ = ਆਧਾਰ, ਰਹਨੇਕਾ ਸ੍ਥਾਨ . (ਆਤ੍ਮਾ ਸੁਖਸਂਵੇਦਨਕਾ ਆਧਾਰ ਹੈ . ਜਿਤਨੇਮੇਂ ਸੁਖਕਾ ਵੇਦਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਉਤਨਾ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ .)
੨. ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰੋਂ = ਪਰ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਗੁਣ -ਪਰ੍ਯਾਯ ਜੋ ਕਿ ਜ੍ਞੇਯ ਹੈਂ . (ਯਹ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰ ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ ਆਤ੍ਮਾਸੇ ਸਰ੍ਵਥਾ ਭਿਨ੍ਨ ਹੈ .)