அத குதஸ்தர்ஹி ஜ்ஞேயார்தபரிணமநலக்ஷணா க்ரியா தத்பலஂ ச பவதீதி விவேசயதி —
உதயகதா கம்மஂஸா ஜிணவரவஸஹேஹிஂ ணியதிணா பணியா .
தேஸு விமூடோ ரத்தோ துட்டோ வா பஂதமணுபவதி ..௪௩..
உதயகதாஃ கர்மாஂஶா ஜிநவரவ்ருஷபைஃ நியத்யா பணிதாஃ .
தேஷு விமூடோ ரக்தோ துஷ்டோ வா பந்தமநுபவதி ..௪௩..
ஸஂஸாரிணோ ஹி நியமேந தாவதுதயகதாஃ புத்கலகர்மாஂஶாஃ ஸந்த்யேவ . அத ஸ ஸத்ஸு தேஷு
கிஂ குர்வந்தம் . க்ஷபயந்தமநுபவந்தம் . கிமேவ . கர்மைவ . நிர்விகாரஸஹஜாநந்தைகஸுகஸ்வபாவாநுபவநஶூந்யஃ
ஸந்நுதயாகதஂ ஸ்வகீயகர்மைவ ஸ அநுபவந்நாஸ்தே ந ச ஜ்ஞாநமித்யர்தஃ . அதவா த்விதீயவ்யாக்யாநம் — யதி
ஜ்ஞாதா ப்ரத்யர்தஂ பரிணம்ய பஶ்சாதர்தஂ ஜாநாதி ததா அர்தாநாமாநந்த்யாத்ஸர்வபதார்தபரிஜ்ஞாநஂ நாஸ்தி . அதவா
த்ருதீயவ்யாக்யாநம் – பஹிரங்கஜ்ஞேயபதார்தாந் யதா சத்மஸ்தாவஸ்தாயாஂ சிந்தயதி ததா ராகாதிவிகல்பரஹிதஂ
ஸ்வஸஂவேதநஜ்ஞாநஂ நாஸ்தி, ததபாவே க்ஷாயிகஜ்ஞாநமேவ நோத்பத்யதே இத்யபிப்ராயஃ ..௪௨.. அதாநந்தபதார்த-
பரிச்சித்திபரிணமநேபி ஜ்ஞாநஂ பந்தகாரணஂ ந பவதி, ந ச ராகாதிரஹிதகர்மோதயோபீதி நிஶ்சிநோதி —
உதயகதா கம்மஂஸா ஜிணவரவஸஹேஹிஂ ணியதிணா பணியா உதயகதா உதயஂ ப்ராப்தாஃ கர்மாஂஶா
௭௨ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-
பாவார்த : — ஜ்ஞேய பதார்தரூபஸே பரிணமந கரநா அர்தாத் ‘யஹ ஹரா ஹை, யஹ பீலா ஹை’
இத்யாதி விகல்பரூபஸே ஜ்ஞேய பதார்தோஂமேஂ பரிணமந கரநா வஹ கர்மகா போகநா ஹை, ஜ்ஞாநகா நஹீஂ .
நிர்விகார ஸஹஜ ஆநந்தமேஂ லீந ரஹகர ஸஹஜரூபஸே ஜாநதே ரஹநா வஹீ ஜ்ஞாநகா ஸ்வரூப ஹை; ஜ்ஞேய
பதார்தோஂமேஂ ருகநா — உநகே ஸந்முக வ்ருத்தி ஹோநா, வஹ ஜ்ஞாநகா ஸ்வரூப நஹீஂ ஹை ..௪௨..
(யதி ஐஸா ஹை ) தோ பி ர ஜ்ஞேய பதார்தரூப பரிணமந ஜிஸகா லக்ஷண ஹை ஐஸீ
(ஜ்ஞேயார்தபரிணமநஸ்வரூப) க்ரியா ஔர உஸகா பல கஹாஸே (கிஸ காரணஸே) உத்பந்ந ஹோதா ஹை,
ஐஸா அப விவேசந கரதே ஹைஂ : —
அந்வயார்த : — [உதயகதாஃ கர்மாஂஶாஃ ] (ஸஂஸாரீ ஜீவகே) உதயப்ராப்த கர்மாஂஶ
(ஜ்ஞாநாவரணீய ஆதி புத்கலகர்மகே பேத) [நியத்யா ] நியமஸே [ஜிநவரவ்ருஷபைஃ ] ஜிநவர வ்ருஷபோஂநே
[பணிதாஃ] கஹே ஹைஂ . [தேஷு ] ஜீவ உந கர்மாஂஶோஂகே ஹோநே பர [விமூடஃ ரக்தஃ துஷ்டஃ வா ] மோஹீ, ராகீ
அதவா த்வேஷீ ஹோதா ஹுஆ [பந்தஂ அநுபவதி ] பந்தகா அநுபவ கரதா ஹை ..௪௩..
டீகா : — ப்ரதம தோ, ஸஂஸாரீகே நியமஸே உதயகத புத்கல கர்மாஂஶ ஹோதே ஹீ ஹைஂ . அப
பாக்யாஂ ஜிநே கர்மோ உதயகத நியமதீ ஸஂஸாரீநே,
தே கர்ம ஹோதாஂ மோஹீ -ராகீ -த்வேஷீ பஂத அநுபவே .௪௩.