ஸதஃ, பரரூபேணாஸதஃ, ஸ்வபரரூபாப்யாஂ யுகபத்வக்துமஶக்யஸ்ய, ஸ்வபரரூபாப்யாஂ க்ரமேண ஸதோஸதஶ்ச,
ஸ்வரூபஸ்வபரரூபயௌகபத்யாப்யாஂ ஸதோ வக்துமஶக்யஸ்ய ச, பரரூபஸ்வபரரூபயௌகபத்யாப்யாமஸதோ வக்தும-
ஶக்யஸ்ய ச, ஸ்வரூபபரரூபஸ்வபரரூபயௌகபத்யைஃ ஸதோஸதோ வக்துமஶக்யஸ்ய சாநந்ததர்மணோ த்ரவ்யஸ்யை-
கைகஂ தர்மமாஶ்ரித்ய விவக்ஷிதாவிவக்ஷிதவிதிப்ரதிஷேதாப்யாமவதரந்தீ ஸப்தபஂகிகைவகாரவிஶ்ராந்தம-
கோர்தஃ . கதஂசித்விவக்ஷிதப்ரகாரேண பரத்ரவ்யாதிசதுஷ்டயேந ௨ . ஹவதி பவதி . கதஂபூதம் . அவத்தவ்வமிதி
ஸ்யாதவக்தவ்யமேவ . ஸ்யாதிதி கோர்தஃ . கதஂசித்விவக்ஷிதப்ரகாரேண யுகபத்ஸ்வபரத்ரவ்யாதிசதுஷ்டயேந ௩ .
ஸ்யாதஸ்தி, ஸ்யாந்நாஸ்தி, ஸ்யாதவக்தவ்யஂ, ஸ்யாதஸ்திநாஸ்தி, ஸ்யாதஸ்த்யேவாவக்தவ்யஂ, ஸ்யாந்நாஸ்த்யேவாவக்தவ்யஂ,
ஸ்யாதஸ்திநாஸ்த்யேவாவக்தவ்யம் . புணோ புநஃ இத்தஂபூதம் கிஂ பவதி . தவ்வஂ பரமாத்மத்ரவ்யஂ கர்த்ரு . புநரபி கதஂபூதஂ
பவதி . ததுபயஂ ஸ்யாதஸ்திநாஸ்த்யேவ . ஸ்யாதிதி கோர்தஃ . கதஂசித்விவக்ஷிதப்ரகாரேண க்ரமேண ஸ்வபர-
த்ரவ்யாதிசதுஷ்டயேந ௪ . கதஂபூதஂ ஸதித்தமித்தஂ பவதி . ஆதிட்டஂ ஆதிஷ்டஂ விவக்ஷிதஂ ஸத் . கேந க்ருத்வா .
பஜ்ஜாஏண து பர்யாயேண து ப்ரஶ்நோத்தரரூபநயவிபாகேந து . கதஂபூதேந . கேண வி கேநாபி விவக்ஷிதேந
நைகமாதிநயரூபேண . அண்ணஂ வா அந்யத்வா ஸஂயோகபங்கத்ரயரூபேண . தத்கத்யதே — ஸ்யாதஸ்த்யேவாவக்தவ்யஂ . ஸ்யாதிதி
கோர்தஃ . கதஂசித் விவக்ஷிதப்ரகாரேண ஸ்வத்ரவ்யாதிசதுஷ்டயேந யுகபத்ஸ்வபரத்ரவ்யாதிசதுஷ்டயேந ச ௫ .
ஸ்யாந்நாஸ்த்யேவாவக்த வ்யஂ . ஸ்யாதிதி கோர்தஃ . க தஂசித் விவக்ஷிதப்ரகாரேண பரத்ரவ்யாதிசதுஷ்டயேந
யுகபத்ஸ்வபரத்ரவ்யாதிசதுஷ்டயேந ச ௬ . ஸ்யாதஸ்திநாஸ்த்யேவாவக்தவ்யஂ . ஸ்யாதிதி கோர்தஃ . கதஂசித்
விவக்ஷிதப்ரகாரேண க்ரமேண ஸ்வபரத்ரவ்யாதிசதுஷ்டயேந யுகபத்ஸ்வபரத்ரவ்யாதிசதுஷ்டயேந ச ௭ . பூர்வஂ பஞ்சாஸ்திகாயே
ஸ்யாதஸ்தீத்யாதிப்ரமாணவாக்யேந ப்ரமாணஸப்தபங்கீ வ்யாக்யாதா, அத்ர து ஸ்யாதஸ்த்யேவ, யதேவகாரக்ரஹணஂ
தந்நயஸப்தபங்கீஜ்ஞாபநார்தமிதி பாவார்தஃ . யதேதஂ நயஸப்தபங்கீவ்யாக்யாநஂ ஶுத்தாத்மத்ரவ்யே தர்ஶிதஂ ததா யதாஸஂபவஂ
கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா ]
ஜ்ஞேயதத்த்வ -ப்ரஜ்ஞாபந
௨௨௭
த்ரவ்யகா கதந கரநேமேஂ, (௧) ஜோ ஸ்வரூபஸே ‘ஸத்’ ஹை; (௨) ஜோ பரரூபஸே ‘அஸத்’
ஹை; (௩) ஜிஸகா ஸ்வரூப ஔர பரரூபஸே யுகபத் ‘கதந அஶக்ய’ ஹை; (௪) ஜோ ஸ்வரூபஸே
ஔர பரரூபஸே க்ரமஶஃ ‘ஸத் ஔர அஸத்’ ஹை; (௫) ஜோ ஸ்வரூபஸே, ஔர ஸ்வரூப -பரரூபஸே
யுகபத் ‘ஸத் ஔர அவக்தவ்ய’ ஹை; (௬) ஜோ பரரூபஸே, ஔர ஸ்வரூப -பரரூபஸே யுகபத்
‘அஸத் ஔர அவக்தவ்ய’ ஹை; ததா (௭) ஜோ ஸ்வரூபஸே பர -ரூப ஔர ஸ்வரூப -பரரூபஸே
யுகபத் ‘ஸத்’, ‘அஸத்’ ஔர ‘அவக்தவ்ய’ ஹை — ஐஸே அநந்த தர்மோஂவாலே த்ரவ்யகே ஏக ஏக
தர்மகா ஆஶ்ரய லேகர ௧விவக்ஷித -அவிவக்ஷிததாகே விதி -நிஷேதகே த்வாரா ப்ரகட ஹோநேவாலீ
௧. விவக்ஷித (கதநீய) தர்மகோ முக்ய கரகே உஸகா ப்ரதிபாதந கரநேஸே ஔர அவிவக்ஷித (ந கஹநே யோக்ய)
தர்மகோ கௌண கரகே உஸகா நிஷேத கரநேஸே ஸப்தபஂகீ ப்ரகட ஹோதீ ஹை .