கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா ]
ஜ்ஞேயதத்த்வ -ப்ரஜ்ஞாபந
௨௩௭
ஸஂபவாத்ஸஂபவவிலயஸ்வரூபே ஸஂபவதஃ; ததோ தேவாதிபர்யாயே ஸஂபவதி மநுஷ்யாதிபர்யாயே விலீயமாநே
சாந்யஃ ஸஂபவோந்யோ விலய இதி க்ருத்வா ஸஂபவவிலயவந்தௌ தேவாதிமநுஷ்யாதிபர்யாயௌ ஸஂபாவ்யேதே ஏவ
ததஃ ப்ரதிக்ஷணஂ பர்யாயைர்ஜீவோநவஸ்திதஃ ..௧௧௯..
சாந்யஃ ஸஂபவோந்யோ விலய இதி க்ருத்வா ஸஂபவவிலயவந்தௌ தேவாதிமநுஷ்யாதிபர்யாயௌ ஸஂபாவ்யேதே ஏவ
ததஃ ப்ரதிக்ஷணஂ பர்யாயைர்ஜீவோநவஸ்திதஃ ..௧௧௯..
அத ஜீவஸ்யாநவஸ்திதத்வஹேதுமுத்யோதயதி —
தம்ஹா து ணத்தி கோஈ ஸஹாவஸமவட்டிதோ த்தி ஸஂஸாரே .
ஸஂஸாரோ புண கிரியா ஸஂஸரமாணஸ்ஸ தவ்வஸ்ஸ ..௧௨௦..
தஸ்மாத்து நாஸ்தி கஶ்சித் ஸ்வபாவஸமவஸ்தித இதி ஸஂஸாரே .
ஸஂஸாரஃ புநஃ க்ரியா ஸஂஸரதோ த்ரவ்யஸ்ய ..௧௨௦..
கடாதாரபூதம்ருத்திகாத்ரவ்யவத் மநுஷ்யபர்யாயதேவபர்யாயாதாரபூதஸஂஸாரிஜீவத்ரவ்யவத்வா . க்ஷணபங்கஸமுத்பவே ஹேதுஃ
கத்யதே . ஸஂபவவிலய த்தி தே ணாணா ஸஂபவவிலயௌ த்வாவிதி தௌ நாநா பிந்நௌ யதஃ காரணாத்ததஃ
பர்யாயார்திகநயேந பங்கோத்பாதௌ . ததாஹி – ய ஏவ பூர்வோக்தமோக்ஷபர்யாயஸ்யோத்பாதோ மோக்ஷமார்கபர்யாயஸ்ய விநாஶ-
ஸ்தாவேவ பிந்நௌ ந ச ததாதாரபூதபரமாத்மத்ரவ்யமிதி . ததோ ஜ்ஞாயதே த்ரவ்யார்திகநயேந நித்யத்வேபி
பர்யாயரூபேண விநாஶோஸ்தீதி ..௧௧௯.. அத விநஶ்வரத்வே காரணமுபந்யஸ்யதி, அதவா ப்ரதமஸ்தலே-
திகாரஸூத்ரேண மநுஷ்யாதிபர்யாயாணாஂ கர்மஜநிதத்வேந யத்விநஶ்வரத்வஂ ஸூசிதஂ ததேவ காதாத்ரயேண விஶேஷேண
ஹை’ ஐஸா கஹா ஜாநே பர, உந தோநோஂகே ஆதாரபூத த்ரௌவ்யகா அந்யபநா அஸஂபவித ஹோநேஸே உத்பாத
ஔர வ்யயகா ஸ்வரூப ப்ரகட ஹோதா ஹை; இஸலியே தேவாதிபர்யாயகே உத்பந்ந ஹோநே பர ஔர
மநுஷ்யாதிபர்யாயகே நஷ்ட ஹோநே பர, ‘அந்ய உத்பாத ஹை ஔர அந்ய வ்யய ஹை’ ஐஸா மாநநேஸே (இஸ
அபேக்ஷாஸே) உத்பாத ஔர வ்யயவாலீ தேவாதிபர்யாய ஔர மநுஷ்யாதிபர்யாய ப்ரகட ஹோதீ ஹை (-லக்ஷமேஂ
ஆதீ ஹை ); இஸலியே ஜீவ ப்ரதிக்ஷண பர்யாயோஂஸே அநவஸ்தித ஹை ..௧௧௯..
ஔர வ்யயகா ஸ்வரூப ப்ரகட ஹோதா ஹை; இஸலியே தேவாதிபர்யாயகே உத்பந்ந ஹோநே பர ஔர
மநுஷ்யாதிபர்யாயகே நஷ்ட ஹோநே பர, ‘அந்ய உத்பாத ஹை ஔர அந்ய வ்யய ஹை’ ஐஸா மாநநேஸே (இஸ
அபேக்ஷாஸே) உத்பாத ஔர வ்யயவாலீ தேவாதிபர்யாய ஔர மநுஷ்யாதிபர்யாய ப்ரகட ஹோதீ ஹை (-லக்ஷமேஂ
ஆதீ ஹை ); இஸலியே ஜீவ ப்ரதிக்ஷண பர்யாயோஂஸே அநவஸ்தித ஹை ..௧௧௯..
அப, ஜீவகீ அநவஸ்திததாகா ஹேது ப்ரகட கரதே ஹைஂ : —
அந்வயார்த : — [தஸ்மாத் து ] இஸலியே [ஸஂஸாரே ] ஸஂஸாரமேஂ [ஸ்வபாவஸமவஸ்திதஃ இதி ] ஸ்வபாவஸே அவஸ்தித ஐஸா [கஶ்சித் ந அஸ்தி ] கோஈ நஹீஂ ஹை; (அர்தாத் ஸஂஸாரமேஂ கிஸீகா ஸ்வபாவ கேவல ஏகரூப ரஹநேவாலா நஹீஂ ஹை ); [ஸஂஸாரஃ புநஃ ] ஔர ஸஂஸார தோ [ஸஂஸரதஃ ] ஸஂஸரண கரதே ஹுயே (கோல பி ரதே ஹுயே, பரிவர்தித ஹோதே ஹுயே) [த்ரவ்யஸ்ய ] த்ரவ்யகீ [க்ரியா ] க்ரியா ஹை ..௧௨௦..
தேதீ ஸ்வபாவே ஸ்திர ஏவுஂ ந கோஈ சே ஸஂஸாரமாஂ; ஸஂஸார தோ ஸஂஸரண கரதா த்ரவ்ய கேரீ சே க்ரியா. ௧௨௦.