ஆத்மா ஹி தாவத்பரிணாமாத்மைவ, பரிணாமஃ ஸ்வயமாத்மேதி ஸ்வயமுக்தத்வாத் . பரிணாமஸ்து சேதநாத்மகத்வேந ஜ்ஞாநஂ கர்ம கர்மபலஂ வா பவிதுஂ ஶீலஃ, தந்மயத்வாச்சேதநாயாஃ . ததோ ஜ்ஞாநஂ கர்ம கர்மபலஂ சாத்மைவ . ஏவஂ ஹி ஶுத்தத்ரவ்யநிரூபணாயாஂ பரத்ரவ்யஸஂபர்காஸஂபவாத்பர்யாயாணாஂ த்ரவ்யாந்தஃ- ப்ரலயாச்ச ஶுத்தத்ரவ்ய ஏவாத்மாவதிஷ்டதே ..௧௨௫..
அதைவமாத்மநோ ஜ்ஞேயதாமாபந்நஸ்ய ஶுத்தத்வநிஶ்சயாத் ஜ்ஞாநதத்த்வஸித்தௌ ஶுத்தாத்மதத்த்வோபலம்போ வ்யம் ..௧௨௪.. அத ஜ்ஞாநகர்மகர்மபலாந்யபேதநயேநாத்மைவ பவதீதி ப்ரஜ்ஞாபயதி — அப்பா பரிணாமப்பா ஆத்மா பவதி . கதஂபூதஃ . பரிணாமாத்மா பரிணாமஸ்வபாவஃ . கஸ்மாதிதி சேத் ‘பரிணாமோ ஸயமாதா’ இதி பூர்வஂ ஸ்வயமேவ பணிதத்வாத் . பரிணாமஃ கத்யதே — பரிணாமோ ணாணகம்மபலபாவீ பரிணாமோ பவதி . கிஂவிஶிஷ்டஃ . ஜ்ஞாநகர்மகர்மபலபாவீ; ஜ்ஞாநகர்மகர்மபலரூபேண பவிதுஂ ஶீல இத்யர்தஃ . தம்ஹா யஸ்மாதேவஂ தஸ்மாத்காரணாத் . ணாணஂ பூர்வஸூத்ரோக்தா ஜ்ஞாநசேதநா . கம்மஂ தத்ரைவௌக்தலக்ஷணா கர்மசேதநா . பலஂ ச பூர்வோக்தலக்ஷணபலசேதநா ச . ஆதா முணேதவ்வோ இயஂ சேதநா த்ரிவிதாப்யபேதநயேநாத்மைவ மந்தவ்யோ ஜ்ஞாதவ்ய இதி . ஏதாவதா கிமுக்தஂ பவதி . த்ரிவிதசேதநாபரிணாமேந பரிணாமீ ஸந்நாத்மா கிஂ கரோதி . நிஶ்சயரத்நத்ரயாத்மகஶுத்தபரிணாமேந மோக்ஷஂ ஸாதயதி, ஶுபாஶுபாப்யாஂ புநர்பந்தமிதி ..௧௨௫.. ஏவஂ த்ரிவிதசேதநாகதநமுக்யதயா காதாத்ரயேண சதுர்த- ஸ்தலஂ கதம் . அத ஸாமாந்யஜ்ஞேயாதிகாரஸமாப்தௌ பூர்வோக்தபேதபாவநாயாஃ ஶுத்தாத்மப்ராப்திரூபஂ பலஂ தர்ஶயதி — கர்ம பலஂ ச ] ஜ்ஞாந, கர்ம ஔர கர்மபல [ஆத்மா ஜ்ஞாதவ்யஃ ] ஆத்மா ஹை ஐஸா ஸமஜநா ..௧௨௫..
டீகா : — ப்ரதம தோ ஆத்மா வாஸ்தவமேஂ பரிணாமஸ்வரூப ஹீ ஹை, க்யோஂகி ‘பரிணாம ஸ்வயஂ ஆத்மா ஹை’ ஐஸா (௧௧௨வீஂ காதாமேஂ பகவத் குந்தகுந்தாசார்யதேவநே) ஸ்வயஂ கஹா ஹை; ததா பரிணாம சேதநாஸ்வரூப ஹோநேஸே ஜ்ஞாந, கர்ம ஔர கர்மபலரூப ஹோநேகே ஸ்வபாவவாலா ஹை, க்யோஂகி சேதநா தந்மய (ஜ்ஞாநமய, கர்மமய அதவா கர்மபலமய) ஹோதீ ஹை . இஸலியே ஜ்ஞாந, கர்ம கர்மபல ஆத்மா ஹீ ஹை .
இஸப்ரகார வாஸ்தவமேஂ ஶுத்தத்ரவ்யகே நிரூபணமேஂ பரத்ரவ்யகே ஸஂபர்ககா (ஸம்பந்த; ஸஂக) அஸஂபவ ஹோநேஸே ஔர பர்யாயேஂ த்ரவ்யகே பீதர ௧ப்ரலீந ஹோ ஜாநேஸே ஆத்மா ஶுத்தத்ரவ்ய ஹீ ரஹதா ஹை ..௧௨௫..
அப, இஸப்ரகார ௨ஜ்ஞேயபநேகோ ப்ராப்த ஆத்மாகீ ஶுத்ததாகே நிஶ்சயஸே ஜ்ஞாநதத்த்வகீ ஸித்தி ஹோநே பர ஶுத்த ஆத்மதத்த்வகீ உபலப்தி (-அநுபவ, ப்ராப்தி) ஹோதீ ஹை; இஸப்ரகார உஸகா அபிநந்தந கரதே ஹுஏ (அர்தாத் ஆத்மாகீ ஶுத்ததாகே நிர்ணயகீ ப்ரஶஂஸா கரதே ஹுஏ — தந்யவாத தேதே ஹுஏ), த்ரவ்யஸாமாந்யகே வர்ணநகா உபஸஂஹார கரதே ஹைஂ : —
௨௪௬ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-
௧. ப்ரலீந ஹோ ஜாநா = அத்யஂத லீந ஹோ ஜாநா; மக்ந ஹோ ஜாநா; டூப ஜாநா; அத்ருஶ்ய ஹோ ஜாநா .
௨. ஜ்ஞேயபநேகோ ப்ராப்த = ஜ்ஞேயபூத . (ஆத்மா ஜ்ஞாநரூப பீ ஔர ஜ்ஞேயரூப பீ ஹை, இஸ ஜ்ஞேயதத்த்வ -ப்ரஜ்ஞாபந அதிகாரமேஂ யஹா த்ரவ்ய ஸாமாந்யகா நிரூபண கியா ஜா ரஹா ஹை; உஸமேஂ ஆத்மா ஜ்ஞேயபூதரூபஸே ஸமாவிஷ்ட ஹுஆ ஹை .)