கமயதி . ததா அஶேஷஶேஷத்ரவ்யாணாஂ ப்ரதிபர்யாயஂ ஸமயவ்ருத்திஹேதுத்வஂ காரணாந்தரஸாத்யத்வாத்ஸமய- விஶிஷ்டாயா வ்ருத்தேஃ ஸ்வதஸ்தேஷாமஸஂபவத்காலமதிகமயதி . ததா சைதந்யபரிணாமோசேதநத்வாதேவ ஶேஷ- த்ரவ்யாணாமஸஂபவந் ஜீவமதிகமயதி . ஏவஂ குணவிஶேஷாத் த்ரவ்யவிஶேஷோதிகந்தவ்யஃ ..௧௩௩ . ௧௩௪..
அத த்ரவ்யாணாஂ ப்ரதேஶவத்த்வாப்ரதேஶவத்த்வவிஶேஷஂ ப்ரஜ்ஞாபயதி — த்ருதீயஸ்தலே காதாத்ரயஂ கதம் . அத காலத்ரவ்யஂ விஹாய ஜீவாதிபஞ்சத்ரவ்யாணாமஸ்திகாயத்வஂ வ்யாக்யாதி — விருத்த கார்யகா ஹேது ஹோநேஸே தர்மகோ வஹ ஸஂபவ நஹீஂ ஹை .
இஸீப்ரகார (காலகே அதிரிக்த) ஶேஷ ஸமஸ்த த்ரவ்யோஂகே ப்ரத்யேக பர்யாயமேஂ ஸமயவ்ருத்திகா ஹேதுபநா காலகோ பதலாதா ஹை, க்யோஂகி உநகே ௧ஸமயவிஶிஷ்ட வ்ருத்தி காரணாந்தரஸே ஸததீ ஹோநேஸே (அர்தாத் உநகே ஸமயஸே விஶிஷ்ட ஐஸீ பரிணதி அந்ய காரணஸே ஹோதீ ஹை,) இஸலியே ஸ்வதஃ உநகே வஹ (ஸமயவ்ருத்திஹேதுபநா) ஸஂபவித நஹீஂ ஹை .
இஸீப்ரகார சைதந்யபரிணாம ஜீவகோ பதலாதா ஹை, க்யோஂகி வஹ சேதந ஹோநேஸே ஶேஷ த்ரவ்யோஂகே ஸஂபவ நஹீஂ ஹை .
இஸப்ரகார குணவிஶேஷஸே த்ரவ்யவிஶேஷ ஜாநநா சாஹியே .
பாவார்த : — ஜைஸா கி பஹலே பதாயா கயா ஹை, – ஸ்பர்ஶ, ரஸ, கஂத, வர்ணஸே புத்கல த்ரவ்யோஂகா அஸ்தித்வ ஜ்ஞாத ஹோதா ஹை . யஹா அமூர்த த்ரவ்யோஂகா அஸ்தித்வ உநகே விஶேஷ லக்ஷணோஂஸே ப்ரகட கியா கயா ஹை .
சைதந்யபரிணாமரூப லக்ஷண அநுபவமேஂ ஆதா ஹை இஸலியே அநந்த ஜீவத்ரவ்யோஂகா அஸ்தித்வ ஜ்ஞாத ஹோதா ஹை . ஜீவாதி ஸமஸ்த த்ரவ்ய ஜிஸகே நிமித்தஸே அவகாஹ (அவகாஶ) கோ ப்ராப்த கரதே ஹைஂ ஐஸா கோஈ த்ரவ்ய ஹோநா சாஹியே; வஹ த்ரவ்ய லோகாலோகவ்யாபீ ஆகாஶ ஹை . ஜீவ ஔர புத்கல கதி கரதே ஹுஏ மாலூம ஹோதே ஹைஂ, இஸலியே ஜைஸே மசலீகோ கதி கரநேமேஂ நிமித்தபூத ஜல ஹை உஸீ ப்ரகார ஜீவ ஔர புத்கலோஂகோ கதி கரநேமேஂ நிமித்தபூத கோஈ த்ரவ்ய ஹோநா சாஹியே; வஹ த்ரவ்ய லோகவ்யாபீ தர்மத்ரவ்ய ஹை . ஜைஸே மநுஷ்யகோ ஸ்திதிமேஂ நிமித்தபூத ப்ருத்வீ ஹை உஸீப்ரகார ஜீவ ஔர புத்கலோஂகீ ஸ்திதிமேஂ நிமித்தபூத கோஈ த்ரவ்ய ஹோநா சாஹியே . வஹ த்ரவ்ய லோகவ்யாபீ அதர்மத்ரவ்ய ஹை . ஜைஸே கும்ஹாரகே சக்ரகே சலநேமேஂ கீல நிமித்தபூத ஹை உஸீப்ரகார (காலகே அதிரிக்த) ஸர்வ த்ரவ்யோஂகே பரிணமநமேஂ நிமித்தபூத கோஈ த்ரவ்ய ஹோநா சாஹியே; வஹ த்ரவ்ய அஸஂக்யாத காலாணு ஹைஂ, ஜிநகீ பர்யாயேஂ ஸமய, கீ, திந, வர்ஷ இத்யாதிரூபஸே வ்யக்த ஹோதீ ஹைஂ .
இஸப்ரகார குணபேதஸே த்ரவ்யபேத நிஶ்சித ஹுஆ ..௧௩௩ -௧௩௪..
அப, த்ரவ்யகா ௨ப்ரதேஶவத்வ ஔர அப்ரதேஶவத்வரூப விஶேஷ (-பேத) பதலாதே ஹைஂ : —
௨௬௬ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-
௧. காலகே அதிரிக்த த்ரவ்யோஂகீ பரிணதி ‘ஏக ஸமயமேஂ யஹ பரிணதி ஹுஈ ஹை’ இஸப்ரகார ஸமயஸே விஶிஷ்ட ஹை அர்தாத் வ்யவஹாரஸே உஸமேஂ ஸமயகீ அபேக்ஷா ஆதீ ஹை, இஸலியே உஸமேஂ கோஈ த்ரவ்ய — காலத்ரவ்ய — நிமித்த ஹோநா சாஹியே .
௨. ப்ரதேஶவத்வ = ப்ரதேஶவாநபநா .